Kobiety na rynku pracy – w jakich branżach panie stanowią mniejszość?

Równość płci, a w szczególności kobiety na rynku pracy to tematy, które zyskują na znaczeniu w globalnych dyskusjach o prawach pracowniczych i sprawiedliwości społecznej. Pomimo licznych działań mających na celu zrównanie szans zawodowych kobiet i mężczyzn, w wielu branżach kobiety wciąż stanowią mniejszość. Analiza raportów i danych z różnych źródeł pozwala zidentyfikować sektory, w których ich reprezentacja jest szczególnie niska. Niniejszy artykuł przybliża te branże oraz wskazuje na przyczyny i konsekwencje takiego stanu rzeczy.

Branże technologiczne i inżynieryjne

Sektor technologii informacyjnych oraz inżynierii jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów gospodarki. Jednakże, jak pokazują dane z raportów takich organizacji jak Eurostat czy World Economic Forum, kobiety wciąż stanowią w tych branżach mniejszość. Na przykład w 2022 roku w Unii Europejskiej tylko około 17% specjalistów IT to kobiety​​. Przyczyny tego stanu rzeczy są złożone i wielowymiarowe, obejmując stereotypy związane z płcią, brak wzorców do naśladowania oraz nierówności w dostępie do edukacji technicznej. Ponadto badania przeprowadzone przez McKinsey & Company wskazują, że często spotykają się one z tzw. szklanym sufitem w karierze technologicznej, co hamuje ich awans na wyższe stanowiska​​. Firmy technologiczne, takie jak Google czy Microsoft, wdrażają programy mentoringowe oraz szkoleniowe, mające na celu wsparcie kobiet na ścieżce kariery, jednak efekty tych działań są jeszcze niewystarczające.

Przemysł ciężki i budownictwo

Kolejną branżą, w której kobiety są niedoreprezentowane, jest przemysł ciężki i budownictwo. Według danych GUS z 2023 roku stanowią one mniej niż 10% pracowników w budownictwie w Polsce​​. Tradycyjnie te sektory były postrzegane jako domena mężczyzn, co dodatkowo utrudniało kobietom wejście i rozwój kariery w tych dziedzinach. Wysokie wymagania fizyczne, stereotypy oraz brak odpowiednich programów wsparcia przyczyniają się do tego, że branże te są dla nich mniej atrakcyjne. Raporty zlecone przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii pokazują, że wprowadzenie nowoczesnych technologii i mechanizacji pracy może zmniejszyć bariery fizyczne i przyciągnąć więcej kobiet do tych sektorów. Kampanie promocyjne, które pokazują kobiety odnoszące sukcesy w budownictwie, zaczynają zmieniać percepcję i powoli zwiększają ich zainteresowanie tymi zawodami​​.

Sektor energetyczny

Sektor energetyczny, obejmujący zarówno tradycyjne źródła energii, jak i odnawialne, to kolejny obszar, w którym kobiety stanowią mniejszość. Raport Międzynarodowej Agencji Energetycznej z 2023 roku wskazuje, że zajmują one mniej niż 25% stanowisk w branży energetycznej na całym świecie​​. Wyzwania, z jakimi borykają się w tym sektorze, obejmują brak równości płac, ograniczone możliwości awansu oraz niedostateczne wsparcie w zakresie rozwoju zawodowego. W odpowiedzi na te wyzwania firmy energetyczne wprowadzają programy wspierające różnorodność i inkluzję, takie jak mentoring dla młodych inżynierek oraz elastyczne formy pracy. Najnowsze dane z raportu Deloitte z czerwca 2024 roku wskazują, że dzięki tym działaniom udział kobiet na stanowiskach kierowniczych w sektorze energetycznym wzrósł do 28%, co pokazuje, że konsekwentne działania mogą przynieść pozytywne zmiany​​.

Transport i logistyka

Branże związane z transportem i logistyką, mimo rosnącego znaczenia w globalnej gospodarce, również charakteryzują się niską reprezentacją kobiet. Według danych raportu Eurostat z 2023 roku stanowią one zaledwie 22% pracowników w sektorze transportu i magazynowania w Europie​​. Bariery, takie jak praca w trudnych warunkach, długie godziny pracy oraz brak elastycznych form zatrudnienia, sprawiają, że jest on mniej atrakcyjny dla kobiet. Jednak raporty z czerwca 2024 roku wskazują na pewne zmiany, takie jak wzrost ich liczby na stanowiskach zarządzających w firmach logistycznych dzięki programom rozwojowym i politykom promującym równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Firmy takie jak DHL i FedEx zaczęły wdrażać specjalne programy rekrutacyjne skierowane do kobiet, co przyczyniło się do wzrostu ich udziału w tej branży do 24%.

Nauki ścisłe i przyrodnicze

W obszarze nauk ścisłych i przyrodniczych, znanym również jako STEM (science, technology, engineering, mathematics), kobiety również są w mniejszości. Raport UNESCO z 2023 roku wskazuje, że stanowią tylko 30% naukowców na świecie​​. Przyczyny takiego stanu rzeczy to m.in. stereotypy płciowe, brak wsparcia w rozwijaniu kariery naukowej oraz ograniczone możliwości finansowania dla kobiet naukowców. Inicjatywy takie jak programy stypendialne dla kobiet w naukach ścisłych oraz kampanie promujące równouprawnienie w akademii przyczyniają się do stopniowej zmiany tego stanu. W czerwcu 2024 roku raporty pokazują wzrost ich liczby w naukach ścisłych do 32%, co jest efektem skoordynowanych działań na rzecz zwiększenia dostępności edukacji i wsparcia kariery dla kobiet. Programy takie jak Marie Skłodowska-Curie Actions oraz stypendia Fulbrighta dla kobiet przyczyniają się do zwiększenia ich udziału w badaniach naukowych.

Świadomość problemu i działania naprawcze

Zrozumienie przyczyn nierówności płci w różnych branżach jest kluczowe dla podejmowania skutecznych działań naprawczych. Organizacje międzynarodowe, rządy i korporacje coraz częściej wdrażają programy mające na celu zwiększenie reprezentacji kobiet w niedoreprezentowanych sektorach. Przykłady takich działań to inicjatywy mentoringowe, programy stypendialne oraz kampanie promujące równość płci w miejscu pracy. Raporty z czerwca 2024 roku wskazują na sukces takich inicjatyw w różnych krajach, m.in. w Niemczech, gdzie programy szkoleniowe dla kobiet w technologiach informacyjnych przyczyniły się do zwiększenia ich udziału w tej branży o 5%. Ponadto badania przeprowadzone przez OECD pokazują, że promowanie polityki równości płci w miejscu pracy nie tylko zwiększa różnorodność, lecz także przyczynia się do poprawy wyników finansowych firm.

Nadchodzące zmiany w przepisach mogą przyczynić się do poprawy sytuacji kobiet

Już w 2026 roku Polska ma obowiązek zaimplementować przepisy dyrektywy unijnej w zakresie jawności wynagrodzeń. Szereg zmian prawnych ma na celu między innymi poprawę sytuacji kobiet i maksymalne zmniejszenie nierówności wynagrodzeń między pracownikami różnych płci. 

Zalety kobiet w zawodach technicznych

Analizując problem zatrudnienia kobiet w „męskich” branżach, warto zwrócić uwagę na korzyści wynikające z wprowadzania różnorodności w zatrudnieniu. Kobiety w zawodach technicznych wnoszą wiele cennych mocnych stron, które mogą znacząco przyczynić się do sukcesu zespołów i projektów:

1. dokładność i precyzja – kobiety często wykazują się większą skrupulatnością i dbałością o szczegóły, co jest szczególnie istotne w wielu zawodach technicznych, gdzie precyzja jest kluczowa;
2. komunikatywność i empatia – umiejętność skutecznej komunikacji i empatii pozwala kobietom budować dobre relacje w zespole, co przekłada się na lepszą współpracę i efektywność pracy;
3. kreatywność i innowacyjność – kobiety często wnoszą świeże spojrzenie i nieszablonowe pomysły, co może prowadzić do innowacyjnych rozwiązań technicznych;
4. umiejętność rozwiązywania problemów – kobiety często wykazują się zdolnością do analizowania problemów z różnych perspektyw i znajdowania skutecznych rozwiązań;
5. wielozadaniowość – kobiety często potrafią skutecznie zarządzać wieloma zadaniami jednocześnie, co jest cenną umiejętnością w dynamicznym środowisku pracy;
6. motywacja i zaangażowanie – kobiety często wykazują się wysokim poziomem motywacji i zaangażowania w swoją pracę, co przekłada się na lepsze wyniki;
7. odporność na stres – kobiety często potrafią zachować spokój i opanowanie w trudnych sytuacjach, co jest ważne w zawodach technicznych, gdzie często trzeba podejmować szybkie decyzje pod presją czasu;
8. różnorodność perspektyw – obecność kobiet w zespołach technicznych przyczynia się do zwiększenia różnorodności, co może prowadzić do lepszych wyników i innowacji;
9. przywództwo – kobiety coraz częściej obejmują stanowiska kierownicze w branżach technicznych, wykazując się skutecznym przywództwem i umiejętnością motywowania zespołów.

Warto podkreślić, że wymienione mocne strony nie są wyłączne dla kobiet i mogą być również obecne u mężczyzn. Jednak badania i doświadczenia wielu firm pokazują, że kobiety w zawodach technicznych często wnoszą unikalną wartość dodaną, która przekłada się na sukces organizacji.

Kobiety na rynku pracy – podsumowanie

Pomimo postępów w wielu branżach kobiety nadal stanowią mniejszość. Do najbardziej niedoreprezentowanych przez kobiety sektorów należą:

• technologie informacyjne, 
• przemysł ciężki, 
• energetyka, 
• transport i logistyka.

Przyczyny tego stanu rzeczy są złożone i obejmują stereotypy płciowe, brak wzorców do naśladowania, nierówności w dostępie do edukacji oraz ograniczone możliwości awansu. Raporty i analizy z ostatnich lat, takie jak te przeprowadzone przez Eurostat, UNESCO, Deloitte oraz McKinsey & Company, wskazują na konkretne bariery, z którymi muszą się mierzyć kobiety w tych sektorach.

Jednak rosnąca świadomość problemu oraz działania na rzecz równości płci przynoszą pozytywne zmiany. Firmy, rządy i organizacje międzynarodowe wprowadzają programy mentoringowe, stypendialne oraz polityki promujące równość płci w miejscu pracy. Te inicjatywy, jak pokazują raporty z 2024 roku, zaczynają przynosić efekty, zwiększając udział kobiet w branżach dotychczas zdominowanych przez mężczyzn. Przykładem mogą być programy wdrożone w Niemczech, które zwiększyły udział kobiet w technologii informacyjnej o 5%​​. Ponadto OECD wskazuje, że promowanie polityk równości płci w miejscu pracy nie tylko zwiększa różnorodność, lecz także przyczynia się do poprawy wyników finansowych firm​​.

Kluczowe jest kontynuowanie i intensyfikacja tych działań, aby eliminować bariery i tworzyć środowisko sprzyjające równym szansom zawodowym dla kobiet i mężczyzn. Dzięki temu możliwe będzie pełne wykorzystanie potencjału wszystkich pracowników, niezależnie od płci, co przyczyni się do zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego. W dłuższej perspektywie równość płci na rynku pracy może prowadzić do bardziej innowacyjnych, produktywnych i odpornych na kryzysy organizacji.