Przejście na emeryturę w 2024 roku - kiedy najkorzystniej?

Kiedy po wielu latach ciężkiej pracy przychodzi ten czas, że można już udać się na wyczekiwaną emeryturę, należy pamiętać, aby odpowiednio wcześnie się do tego przygotować. Od tego, kiedy przyszły emeryt kończy swoją aktywność zawodową i przechodzi na emeryturę, zależy wysokość jego przyszłego świadczenia. W każdym roku są miesiące, kiedy przejście na emeryturę jest bardziej lub mniej opłacalne. Niniejszy artykuł podpowie osobom planującym przejść na emeryturę w 2024 roku, kiedy będzie to dla nich najkorzystniejsze. 

Nabycie prawa do emerytury

Polski system emerytalny uzależnia przyznanie emerytury od spełnienia określonych w Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które są zróżnicowane dla poszczególnych osób w zależności od ich daty urodzenia.

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku otrzymują emeryturę na tzw. starych zasadach. Aby dostać świadczenie, muszą one spełnić następujące warunki:

• osiągnąć wiek emerytalny, który dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;
• mieć określony okres ubezpieczenia, który dla kobiet wynosi 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku otrzymują emeryturę na tzw. nowych zasadach. W tym przypadku muszą one spełnić następujące warunki w celu otrzymania emerytury:

• osiągnąć wiek emerytalny, który wynosi dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;
• mieć opłacone składki na ubezpieczenia społeczne lub emerytalne i rentowe przynajmniej za 1 dzień.

Przyznanie emerytury przez ZUS

Postępowanie w sprawie przyznania emerytury inicjowane jest poprzez złożenie wniosku. Wyjątkowo ZUS może przyznać emeryturę z urzędu – jest ona przyznawana osobom, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym również rentę przydzieloną wyjątkowo przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, i osiągnęły powszechny wiek emerytalny.

Pracodawca ma obowiązek przygotować i złożyć w placówce ZUS-u wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego w przypadku emerytury ustalanej na starych zasadach. Osoby ubiegające się o emeryturę na nowych zasadach muszą złożyć wniosek samodzielnie i dołączyć do niego wymaganą dokumentację.

Wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego można złożyć w dowolnym oddziale ZUS-u. Bez względu na to, w której placówce zostanie on złożony, rozpatrzy go oddział ZUS-u właściwy ze względu na miejsce zameldowania na pobyt stały dla osób zamieszkałych w Polsce. W innych wypadkach wniosek rozpatrzy ten oddział, który jest właściwy ze względu na adres miejsca pobytu lub adres ostatniego zameldowania na pobyt stały w Polsce.

Wniosek o przyznanie emerytury z ZUS-u składa się na formularzu EMP, który dostępny jest w internecie na platformie PUE ZUS i każdej placówce ZUS-u. Do wniosku trzeba dołączyć formularz ERP-6 zawierający informację o okresach składkowych i nieskładkowych.

Wyliczenie emerytury przyznawanej na starych zasadach

Uprawnieni do emerytury, którzy urodzili się przed 1949 rokiem i spełniają warunki do jej uzyskania, otrzymają świadczenie będące sumą części socjalnej oraz części stażowej. W tym przypadku wysokość świadczenia emerytalnego uzależniona jest od następujących czynników: podstawy wymiaru emerytury, stażu ubezpieczenia, kwoty bazowej, od której obliczana jest tzw. część socjalna emerytury. 

Kwota bazowa to 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, które zostało pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne. Kwota bazowa jest ustalana co roku i obowiązuje od 1 marca do końca lutego następnego roku. Jest ona ogłaszana przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w „Monitorze Polskim”. Dla wszystkich emerytur, które przyznawane są przez ZUS od 1 marca do końca lutego następnego roku kalendarzowego, część socjalna ma jednakową wysokość.

Podstawa wymiaru emerytury zależy od zarobków i kwoty bazowej przyjętej do jej obliczenia. Podstawa wymiaru emerytury ustalana jest na podstawie:

• zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych, które wybierze uprawniony z ostatnich 20 lat kalendarzowych przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę, lub
• zarobków z 20 lat kalendarzowych, które wybierze z całego okresu, kiedy był objęty ubezpieczeniami społecznymi lub emerytalno-rentowym.

Jeżeli emerytura jest wyższa niż podstawa wymiaru, jej wysokość jest ograniczana do wysokość 100% podstawy wymiaru. W przypadku kiedy emerytura jest wyższa od emerytury minimalnej, ale jej podstawa wymiaru będzie niższa niż emerytura minimalna, wysokość emerytury ograniczona zostanie do kwoty najniższej emerytury, a nie do 100% jej podstawy wymiaru.

Wyliczenie emerytury przyznawanej na nowych zasadach

Obecnie coraz częściej przyznawane są emerytury na podstawie nowych zasad. Przy ustalaniu prawa do emerytury na nowych zasadach nie ma znaczenia długość przebytych przez przyszłego emeryta okresów składkowych i nieskładkowych. Prawo do emerytury przysługuje od dnia, w którym uprawniony osiągnął powszechny wiek emerytalny, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłosi w tej sprawie wniosek. 

Wysokość emerytury ustalana jest poprzez podzielenie podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia. 

Średnie dalsze trwanie życia to przewidywana liczba miesięcy, w których emeryt pobiera emeryturę. Tablice średniego dalszego trwania życia ogłasza co roku Prezes Głównego Urzędu Statystycznego i są one podstawą do obliczenia emerytur w przypadku wniosków zgłoszonych w okresie od 1 kwietnia danego roku do 31 marca następnego roku.

Przejście na emeryturę w 2024 roku - kiedy najkorzystniej?

Wydawać by się mogło, że wysokość emerytury ustalonej na nowych zasadach zależy tylko i wyłącznie od zgromadzonego w czasie lat pracy kapitału emerytalnego. Nic bardziej mylnego, ponieważ w praktyce wpływ na wysokość otrzymywanego świadczenia emerytalnego ma wiele innych elementów. Można wymienić następujące elementy mające znaczenie dla wysokości ustalonego świadczenia: terminy waloryzacji składek i emerytur, zmiana tablic dalszego trwania życia. Z uwagi na to istotny jest moment, kiedy dana osoba przejdzie na emeryturę, ponieważ jeśli wybierze odpowiedni czas, może zyskać co miesiąc nawet kilkaset zł więcej świadczenia. 

Prognozy wskazują, że przewidywana długość życia ulegnie zwiększeniu, co oznacza, że świadczenie będzie dzielone przez więcej miesięcy, a w konsekwencji będzie niższe. Na początku 2024 roku będzie miała także miejsce waloryzacja składek na koncie ubezpieczeniowym i środków zapisanych na subkoncie waloryzacją roczną i waloryzacjami kwartalnymi. 

Waloryzacja oznacza pomnożenie zewidencjonowanych kwot składek odpowiednio na koncie i subkoncie przez wskaźnik waloryzacji. 

Wskaźnik waloryzacji składek i kapitału początkowego na koncie ubezpieczonego ogłasza Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji dla środków zapisanych na subkoncie ogłaszany jest przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do 15 maja każdego roku. 

Roczna waloryzacja obejmuje zapisane na koncie i subkoncie kwoty, w tym również kapitał początkowy, i odbywa się 1 czerwca każdego roku kalendarzowego przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji ogłoszonego za poprzedni rok, przy czym dotyczy to kwot zapisanych na koncie i subkoncie na 31 stycznia roku, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększonych o kwoty z tytułu wcześniejszych waloryzacji. 

Waloryzacja kwartalna dotyczy odrębnie zwaloryzowanych składek i kapitału początkowego na koncie oraz środków na subkoncie. Waloryzacja kwartalna obejmuje składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie i subkoncie po 31 stycznia roku, za który ZUS przeprowadzał ostatnią waloryzację roczną, i podlega jej kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Wskaźniki waloryzacji kwartalnych są różne, jednak z reguły wskaźnik waloryzacji za I kwartał jest dużo wyższy niż wskaźniki za pozostałe kwartały oraz wskaźnik waloryzacji rocznej.

Wprawdzie przechodzący w lipcu 2024 roku na emeryturę będą objęci mniej korzystnymi przelicznikami dotyczącymi przewidywanej długości życia, ale będą mogli skorzystać na tym, że ich kapitał emerytalny zostanie zwaloryzowany waloryzacją roczną kapitału. 

Przeliczenie świadczenia emerytalnego

Przyszli emeryci powinni być również świadomi, że możliwe jest przeliczenie świadczenia emerytalnego w określonych sytuacjach. Najczęściej ma to miejsce w sytuacji, kiedy emeryt wciąż pracował i odprowadzał składki emerytalne. Wówczas może on raz na rok lub po zakończeniu zatrudnienia domagać się, aby doliczyć je do świadczenia, które już otrzymuje. 

Emerytura tylko po rozwiązaniu stosunku pracy

Należy pamiętać, że składając do ZUS-u wniosek o przyznanie emerytury w przypadku osób, które osiągnęły już powszechny wiek emerytalny, ale nadal nie rozwiązały stosunku pracy, wypłata świadczenia nie będzie możliwa. Wnioskujący o przyznanie mu prawa do emerytury, który nadal jest aktywny zawodowo i zatrudniony, aby uzyskać emeryturę, ma obowiązek rozwiązać umowę ze wszystkimi pracodawcami. Jeśli osoba ubiegająca się o emeryturę nie wykona tego obowiązku, prawo do emerytury zostanie zawieszone do czasu rozwiązania stosunku pracy. 

Ten obowiązek nie dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą oraz zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, które nie muszą kończyć prowadzenia działalności czy wypowiadać umowy cywilnoprawnej, aby otrzymać emeryturę z ZUS-u.

Przykład 1. 

Czy pan Mieczysław, który ma 65 lat i pracuje na podstawie umowy zlecenie w firmie deweloperskiej, a wiek emerytalny osiągnął w styczniu 2023 roku, ma obowiązek rozwiązać umowę zlecenie, zanim  złoży wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego? W tej sytuacji ZUS wypłaci świadczenie pomimo pozostawania przez pana Mieczysława w zatrudnieniu na podstawie umowy cywilnoprawnej, jaką jest umowa zlecenie bez konieczności jej rozwiązywania.

Podsumowując, najlepszym momentem do przejścia na emeryturę w 2024 roku będzie styczeń bądź luty 2024 roku, a osoby, które nie będą się kwalifikować do przejścia na emeryturę w tym czasie, powinny rozważyć lipiec 2024 roku. Przejście na emeryturę jest prawem, a nie obowiązkiem, dlatego skoro uprawniony może zyskać wyższe świadczenie, powinien przeanalizować aktualną sytuację i wybrać najdogodniejszy dla siebie moment.