Kiedy można starać się o przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności?
Niniejszy artykuł skierowany jest do osób, które z uwagi na różne koleje losu znalazły się w zakładach karnych albo których bliscy zostali w takowych osadzeni. Na jaki czas można zostać osadzonym? Jaki jest najniższy, a jaki najwyższy wymiar kary pozbawienia wolności za popełnienie przestępstwa? Czy w trakcie osadzenia można wyjść na wolność? Czym jest instytucja przerwy wykonania kary pozbawienia wolności? Pod jakimi warunkami można się o nią starać? Na jaki czas? Na te i inne pytania odpowiedź zostanie przedstawiona w dalszej części opracowania.
Możliwe wymiary kary pozbawienia wolności
Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego kara pozbawienia wolności może być orzeczona w następujących wymiarach:
od miesiąca do 15 lat pozbawienia wolności – orzeka się ją w miesiącach i latach, zatem kara nie może trwać np. 15 dni, musi być to pełny miesiąc;
25 lat pozbawienia wolności;
dożywotnie pozbawienie wolności.
Kara jest uzależniona od popełnionego przestępstwa, stopnia jego społecznej szkodliwości, postawy sprawcy, jego dotychczasowej karalności. Pod uwagę bierze się też zachowanie sprawcy po popełnieniu przestępstwa – czy próbował mu zapobiec, zadośćuczynić.
Niemniej sprawca może trafić do zakładu karnego na długie lata i wyjść w zupełnie innej sytuacji rodzinnej, ekonomicznej, politycznej.
Przerwa w wykonaniu kary – podstawa prawna
Dyrektywy dot. wymiarów kar są zawarte w kk. Jednak kwestie związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności reguluje Kodeks karny wykonawczy. Kwestie związane z przerwą w wykonaniu kary pozbawienia wolności znajdują się w oddziale 10 kkw, od art. 150 kkw.
Podstawy przerwy w wykonaniu kary
Przerwa w wykonaniu kary może być udzielana obowiązkowo lub fakultatywnie.
Sąd penitencjarny obowiązkowo udziela przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonanie tej kary.
Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Taka przerwa udzielana jest do czasu ustania przeszkody.
Przykład 1.
Pani Zofia została skazana na karę pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku i 7 miesięcy. Jeszcze przed pójściem do zakładu karnego okazało się, że cierpi na problemy kardiologiczne, wymaga regularnych wizyt lekarskich, ale nie ma potrzeby leczenia szpitalnego. Po trafieniu do zakładu złożyła wniosek o udzielenie jej przerwy w wykonaniu kary. Sąd go nie uwzględnił, gdyż wskazał, że choroba nie uniemożliwia jej wykonywania kary i może być leczona w warunkach izolacji więziennej.
Warto wskazać, że sądy badają – zazwyczaj na podstawie dokumentacji medycznej analizowanej przez niezależnych biegłych, którzy wydają opinię w sprawie stanu zdrowia i tego, czy choroba uniemożliwia wykonywanie kary – to, czy osoba skazana może odbywać karę, czy też wymaga leczenia poza zakładem karnym.
Przykład 2.
Pan Jan trafił do zakładu karnego celem odbycia kary 3 lat pozbawienia wolności. Po 1 roku i 2 miesiącach zaczął mieć silne lęki oraz omamy, był przekonany, że jest śledzony. Po wizycie u psychiatry okazało się, że to rozwijająca się schizofrenia i niezbędne jest leczenie szpitalne w klinice neuropsychiatrycznej, a także pozostawanie pod stałą, całodobową, opieką psychiatrów. Na podstawie opinii biegli wskazali, że pan Jan cierpi na chorobę psychiczną, która uniemożliwia mu odbywanie kary, zatem sąd udzielił mu przerwy do czasu ustania tej choroby, a przynajmniej fazy uniemożliwiającej odbywanie kary pozbawienia wolności.
Ponadto zgodnie z przepisami sąd może udzielić skazanemu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste.
To sąd ocenia, czy względy, na które powołuje się skazany, są ważne i czy przemawiają za tym, aby udzielić mu przerwy.
Przykładami, które można wskazać jako ważne, mogą być:
niezbędność dokonania w domu remontu, jeżeli sytuacja finansowa rodziny uniemożliwia zatrudnienie fachowca, skazany ma możliwości i umiejętności w jego przeprowadzeniu, a stan domu/mieszkania zagraża życiu lub zdrowiu domowników;
konieczność opieki nad członkiem rodziny, jeżeli sytuacja finansowa rodziny uniemożliwia zatrudnienie opiekuna lub odesłanie do domu pomocy, a nie ma innych osób w rodzinie, które mogłyby taką opiekę świadczyć;
udział w uroczystościach rodzinnych – ślub bliskiego członka rodziny (dziecka, rodzeństwa), pogrzeb, komunia;
niezbędność udzielenia rodzinie pomocy finansowej – jeżeli sytuacja jest trudna, a skazany ma możliwość podjęcia zatrudnienia i w ten sposób podreperowania budżetu rodzinnego.
Są to tylko przykłady, można próbować składać wniosek na podstawie innych przyczyn, jednak każdorazowo to sąd decyduje o tym, czy podane okoliczności stanowią ważne powody i czy zasługują na uwzględnienie – dotyczy to przecież wypuszczenia na wolność osoby, która została prawomocnie skazana na karę pozbawienia wolności.
Przy podejmowaniu decyzji pomocna jest opinia o skazanym, którą każdorazowo sporządza dyrektor zakładu karnego, w którym ten przebywa. Jeżeli ma dobrą opinię, otrzymuje nagrody, nie ma kar dyscyplinarnych, prezentuje prawidłową postawę, pracuje w zakładzie karnym, angażuje się w zajęcia resocjalizacyjne, szanse na uzyskanie przerwy się zwiększają.
Na jaki czas można udzielić przerwy?
Sąd może udzielić przerwy na łączny okres 1 roku, ponieważ przerwa nie musi być udzielona jednorazowo. Może mieć to miejsce wielokrotnie, ale nie może przekroczyć 1 roku.
Przykład 3.
Pan Jonasz wniósł o udzielenie mu przerwy w wymiarze 2 tygodni z uwagi na to, że jego córka bierze ślub. Sąd uwzględnił wniosek, jednak udzielił przerwy na 5 dni, uznając, że będzie to wystarczający czas na uczestniczenie w przygotowaniach, ślubie, który odbywał się w sobotę, oraz 2 dni po celem regeneracji. W ten sposób pan Jonasz będzie mógł skorzystać jeszcze z 360 dni przerwy w okresie swojego osadzenia.
Mimo możliwości kilkukrotnego udzielania przerwy jedną z zasad jest to, że nie można udzielać przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu karnego, chyba że zachodzi wypadek choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby skazanego albo inny wypadek losowy.
Przykład 4.
Pan Jonasz skorzystał z przerwy na ślub córki. Po przerwie stawił się w zakładzie karnym zgodnie z postanowieniem sędziego. 6 miesięcy po powrocie z przerwy do zakładu karnego okazało się, że zmarł ojciec mężczyzny. W związku z tym pan Jonasz zawnioskował o 2 tygodnie przerwy celem załatwienia wszelkich związanych z tym formalności – był jedynakiem i to na nim spoczywały te obowiązki. Sąd, biorąc pod uwagę wyjątkowość sytuacji, wyraził zgodę na 2-tygodniową przerwę.
Możliwe obowiązki podczas przerwy
Udzielając przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, sąd może:
zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej;
zobowiązać skazanego do zgłaszania się do wskazanej jednostki policji w określonych odstępach czasu;
zobowiązać skazanego do poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych.
Wniosek o udzielenie przerwy
Wniosek o udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności może złożyć skazany, kurator sądowy albo dyrektor zakładu karnego.
Wniosek składa się do sądu penitencjarnego, czyli sądu okręgowego, w którego okręgu przebywa skazany. Jeżeli skazany przebywa w zakładzie karnym w Lublinie, sądem penitencjarnym będzie Sąd Okręgowy w Lublinie.
Wniosek o udzielenie przerwy podlega opłacie w wysokości 60 zł. Można starać się o zwolnienie z tej opłaty, jeżeli przemawia za tym sytuacja majątkowa, finansowa i osobista skazanego.
We wniosku należy podać wszystkie okoliczności, które są istotne i wskazują na ważne powody, które uzasadniają udzielenie przerwy.
Trzeba wskazać, na jaki okres skazany domaga się udzielenia przerwy.
Wniosek trzeba podpisać.
Dodatkowo we wniosku można wskazać żądanie ustanowienia obrońcy z urzędu, jeżeli skazany nie może sobie pozwolić na samodzielne jego ustanowienie i pokrycie wynikłych stąd kosztów.
Posiedzenie w przedmiocie przerwy
W posiedzeniu w przedmiocie przerwy bierze udział dyrektor zakładu karnego, skazany, jego obrońca, a także sąd, protokolant i prokurator.
Skazany i jego obrońca oraz osoba z zakładu karnego, znajdując się w zakładzie, nawiązują wideokonferencję z sądem, który znajduje się we własnej siedzibie.
