Skierowanie alkoholika na leczenie przymusowe – jak to zrobić?

Dostępność alkoholu w Polsce jest duża. Prawie na każdym kroku są sklepy, które mają koncesję na sprzedaż wyrobów alkoholowych. Nie sposób mówić, że problemu alkoholowego w Polsce nie ma. Przeciwnie, problem ten dotyka różnych ludzi bez względu na płeć, wykształcenie, status społeczny. W jaki sposób można pomóc osobom uzależnionym i czy możliwe jest skierowanie alkoholika na leczenie wyjaśniamy w tym tekście.

Pomoc udzielana członkom rodziny osób uzależnionych od alkoholu

Zasady kierowania na przymusowe leczenie osoby uzależnionej od alkoholu reguluje Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Zawarte w niej regulacje wskazują, że członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu, dotknięci następstwami jego nadużywania przez tę osobę, uzyskują bezpłatne świadczenia zdrowotne w zakresie terapii i rehabilitacji współuzależnienia oraz profilaktyki w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą obejmującą stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w zakresie leczenia odwykowego oraz wojewódzkim ośrodku terapii uzależnienia i współuzależnienia prowadzonym przez samorząd województwa na terenie województwa oraz w tworzonych przez samorząd powiatu innych podmiotach leczniczych na terenie powiatu udzielających świadczenia w zakresie leczenia odwykowego. 

Skierowanie alkoholika na leczenie odwykowe

Osoby uzależnione od alkoholu kierowane są na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego, jeżeli w związku z nadużywaniem alkoholu powodują:

• rozkład życia rodzinnego, 
• demoralizację małoletnich, 
• uchylają się od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny, 
• systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.

Na badanie kieruje gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych właściwa według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, na jej wniosek lub z własnej inicjatywy.

Postępowanie o orzeczenie o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu 

Sąd, orzekając w sprawie obowiązku poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego, może ustanowić na czas trwania tego obowiązku nadzór kuratora sądowego. Wówczas osoba zobowiązana do podjęcia leczenia ma obowiązek stawiania się na wezwanie sądu lub kuratora sądowego i wykonywania ich poleceń, dotyczących takiego postępowania w okresie nadzoru, które może się przyczynić do skrócenia czasu trwania obowiązku poddania się leczeniu. 

Obowiązkiem kuratora w takim wypadku jest organizowanie i prowadzenie działań mających pomóc osobie zobowiązanej w osiągnięciu celów leczenia, w tym w szczególności:

1. podejmowanie działań niezbędnych do tego, aby osoba zobowiązana do poddania się leczeniu odwykowemu zastosowała się do orzeczenia sądu;
2. utrzymywanie systematycznego kontaktu z osobą zobowiązaną do poddania się leczeniu odwykowemu oraz udzielanie jej niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych, a zwłaszcza w rozpoczęciu i kontynuowaniu leczenia odwykowego;
3. zaznajamianie się z wynikami leczenia odwykowego oraz współdziałanie z zakładem lecznictwa odwykowego w celu osiągnięcia celów leczenia odwykowego;
4. motywowanie osoby poddanej leczeniu odwykowemu do nawiązania kontaktów z odpowiednimi zakładami leczniczymi oraz organizacjami lub grupami samopomocy osób uzależnionych od alkoholu;
5. utrzymywanie kontaktu z członkami rodziny osoby zobowiązanej do poddania się leczeniu odwykowemu, pozostającymi z nią we wspólnym gospodarstwie domowym;
6. oddziaływaniu na środowisko, w którym osoba zobowiązana do poddania się leczeniu odwykowemu przebywa lub do którego ma powrócić, zwłaszcza kształtując właściwy stosunek do tej osoby;
7. składanie sądowi pisemnych sprawozdań z przebiegu leczenia odwykowego w terminach określonych przez sąd, jednak nie rzadziej niż co 2 miesiące;
8. w razie potrzeby współdziałanie z organami samorządu terytorialnego oraz organizacjami społecznymi w celu zapewnienia osobie zobowiązanej do poddania się leczeniu odwykowemu lub jej rodzinie odpowiedniej pomocy, polegającej w szczególności na ułatwieniu zatrudnienia, zapewnieniu czasowego zakwaterowania oraz na świadczeniach materialnych;
9. w razie potrzeby współdziałanie z pracodawcą w celu realizacji obowiązków nałożonych na osobę zobowiązaną do poddania się leczeniu odwykowemu.

Poza powyższym do obowiązków zawodowego kuratora sądowego należy składanie wniosków do sądu w sprawie zmiany postanowienia co do rodzaju zakładu leczenia odwykowego oraz w sprawie orzeczenia ustania obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu, a także zawiadamianie sądu o potrzebie podjęcia innych niezbędnych czynności. 

Przykład 1.

Pani Irena złożyła do sądu wniosek o skierowanie swojego syna – pana Bogdana – na leczenie odwykowe. Pan Bogdan jest uzależniony od alkoholu i ma to wpływ na rozkład życia rodzinnego. Czy w tej sytuacji sąd orzeknie o takim wniosku?

Wniosek pani Ireny złożony bezpośrednio do sądu zostanie odrzucony. Kobieta powinna złożyć go przede wszystkim do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone. Gdyby brakowało opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza poddanie tej osoby odpowiednim badaniom.

Zarządzenie obserwacji lub badania biegłego przez sąd

Ponadto sąd dysponuje uprawnieniem, na mocy którego może na podstawie opinii biegłego, jeśli jest to niezbędne zarządzić oddanie badanej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych wypadkach, na wniosek zakładu, sąd może przedłużyć ten termin do 6 tygodni. W razie zarządzenia badania przez biegłego lub oddania pod obserwację w zakładzie leczniczym osoba, której postępowanie dotyczy, ma obowiązek poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz zabiegom niezbędnym do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych pod warunkiem, że: 

• są dokonywane przez osoby mające odpowiednie kwalifikacje zawodowe z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej, 
• nie zagrażają zdrowiu tej osoby.

Rozprawa w sprawie orzeczenia o leczeniu odwykowym osoby uzależnionej od alkoholu

Sąd w sprawie o orzeczenie o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu orzeka po przeprowadzeniu rozprawy. Termin rozprawy powinien być wyznaczony w ciągu 1 miesiąca od dnia wpływu wniosku. 

W toku sprawy sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia okoliczności wskazujących na nadużywanie alkoholu przez osobę, której postępowanie dotyczy, oraz zakłócania przez nią spokoju lub porządku publicznego, a także jej relacji w rodzinie, zachowania się w stosunku do małoletnich i stosunku do pracy.

Postępowanie po uprawomocnieniu się postanowienia o zastosowaniu obowiązku leczenia odwykowego

Po uprawomocnieniu się orzeczenia o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu osoba, wobec której wydano to orzeczenie, jest wzywana przez sąd do stawienia się dobrowolnie w oznaczonym dniu we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu poddania się leczeniu, z zagrożeniem zastosowania przymusu w przypadku uchylania się od wykonania tego obowiązku. 

Osoba, wobec której orzeczono obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu w formie stacjonarnej, nie może opuszczać terenu zakładu leczniczego bez zezwolenia kierownika zakładu. 

Sąd na podstawie przepisów prawa wobec osoby, która uchyla się od nałożonych obowiązków związanych z obowiązkiem poddania się leczeniu, ma prawo zarządzić przymusowe doprowadzenie do zakładu leczniczego.

Obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu – ograniczenia czasowe, możliwość jego zmiany lub uchylenia

Nałożenie obowiązku jakim jest skierowanie alkoholika na leczenie odwykowe ma ograniczoną ważność czasową. Obowiązek ten trwa tak długo, jak wymaga tego cel leczenia, ale nie może trwać dłużej niż 2 lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia je orzekającego.

Skierowanie alkoholika na leczenie przymusowe - podsumowanie

Podsumowując, istnieją instrumenty, dzięki którym możliwe jest skierowanie alkoholika na leczenie przymusowe. Uprawnionymi do złożenia wniosku są prokurator lub gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych.