Jak uzyskać odroczenie obowiązku służby wojskowej?

Obowiązkowi obrony Ojczyzny podlegają obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. Podstawową formą jego realizacji jest pełnienie zasadniczej służby wojskowej. W określonych okolicznościach może nastąpić odroczenie obowiązku służby wojskowej. Kiedy może się to wydarzyć oraz jakie warunki muszą być spełnione? Wyjaśniamy te kwestie w niniejszym artykule. 

Odroczenie obowiązku służby wojskowej — warunki ustawowe

Sprawy z zakresu pełnienia zasadniczej służby wojskowej, w tym możliwości odroczenia obowiązku jej pełnienia, zostały unormowane w Ustawie z dnia 11 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny, zwanej dalej „ustawą”. 

Zgodnie z art. 158 ust. 1 ustawy obowiązek pełnienia zasadniczej służby wojskowej odracza się na wniosek osoby podlegającej temu obowiązkowi w przypadku: 

1. wyboru na posła, w tym do Parlamentu Europejskiego (PE), lub senatora – od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu; 
2. kandydowania do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (RP), Senatu RP lub PE – do dnia ogłoszenia wyników wyborów; 
3. udokumentowanej konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny wspólnie zamieszkującym, który nie ukończył 16. roku życia lub został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy i do samodzielnej egzystencji albo który ukończył 75. rok życia, jeżeli nie ma innego pełnoletniego członka rodziny bliższego lub równego stopniem pokrewieństwa obowiązanego do sprawowania tej opieki, albo ze względu na obowiązek sprawowania opieki wynikający z prawomocnego orzeczenia sądu – na czas sprawowania tej opieki; 
4. pobierania nauki w szkole ponadpodstawowej – na czas pobierania tej nauki; 
5. pobierania nauki w szkole wyższej, jeżeli dana osoba jest studentem – na czas pobierania tej nauki; 
6. pobierania nauki w wyższych seminariach duchownych lub innych szkołach duchownych kościołów i związków wyznaniowych mających osobowość prawną oraz zakonach – na czas pobierania tej nauki; 
7. wystąpienia ważnych spraw osobistych lub rodzinnych, w szczególności związanych z zaistnieniem trudnej sytuacji osobistej lub rodzinnej, które nie upoważniają do udzielenia odroczenia z tytułu sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny albo z powodu konieczności załatwienia spraw związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego albo innej działalności gospodarczej – do czasu ich ustania. 

Osoba podlegająca obowiązkowi odbycia zasadniczej służby wojskowej, której zostało udzielone odroczenie obowiązku służby wojskowej z tytułu pobierania nauki na zasadach określonych w art. 158 ust. 1 pkt 4–6 (patrz: wyżej), po zakończeniu roku szkolnego lub akademickiego, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia kolejnego roku szkolnego lub akademickiego, przedkłada szefowi wojskowego centrum rekrutacji właściwemu ze względu na miejsce pobytu stałego albo pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące zaświadczenie o ukończeniu poprzedniego i rozpoczęciu nowego roku szkolnego lub akademickiego.

Warto podkreślić, że osobę, wobec której odroczono obowiązek odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, przenosi się do pasywnej rezerwy, jeżeli do dnia ukończenia przez nią 35. roku życia nie została powołana do odbycia tej służby.

Przepisy wykonawcze dotyczące udzielania odroczeń obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej

Szczegółowe zasady postępowania w przypadku odroczenia pełnienia obowiązkowej służby wojskowej określono w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 sierpnia 2024 roku w sprawie udzielania odroczeń obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, zwanym dalej „rozporządzeniem”. 

Tryb w jakim udzielane jest odroczenie obowiązku służby wojskowej oraz zakres wymaganej dokumentacji

W myśl postanowień § 2 ust. 1 rozporządzenia wniosek o odroczenie obowiązku pełnienia służby wojskowej składa się do szefa wojskowego centrum rekrutacji (WCR) właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego albo pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące. 

Do wniosku o udzielenie odroczenia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej ze względu na wybór na posła, w tym do PE, lub senatora – od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu, albo ze względu na kandydowanie do Sejmu RP, Senatu RP lub PE – do dnia ogłoszenia wyników wyborów, osoba składająca wniosek dołącza dokumentację zawierającą: 

• nazwisko i imię (imiona), numer PESEL, adres zamieszkania; 
• informację o okolicznościach uzasadniających udzielenie odroczenia; 
• zaświadczenie Państwowej Komisji Wyborczej odpowiednio o: 
• wyborze na posła, w tym do PE, lub senatora, 
• kandydowaniu do Sejmu RP, Senatu RP lub PE. 

Z kolei do wniosku o udzielenie odroczenia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej ze względu na konieczność sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny wspólnie zamieszkującym osoba składająca wniosek dołącza dokumentację zawierającą: 

• nazwisko i imię (imiona), numer PESEL, adres zamieszkania;
• stopień pokrewieństwa względem członka rodziny;
• nazwisko i imię (imiona), numer PESEL, jeżeli został nadany, oraz adres zamieszkania członka rodziny;
• uzasadnienie konieczności sprawowania przez osobę składającą wniosek bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny. 

Do wskazanego wniosku osoba składająca wniosek dołącza również odpowiednio do okoliczności sprawy: 

1. oświadczenie osoby składającej wniosek lub członka jej rodziny o braku innych pełnoletnich członków rodziny, bliższych lub równych stopniem pokrewieństwa, obowiązanych do sprawowania opieki; 
2. orzeczenie o uznaniu członka rodziny za całkowicie niezdolnego do pracy i do samodzielnej egzystencji, wydane na podstawie: 

• Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, 
• Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników,
• Ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, 
• Ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, lub 
• orzeczenie o uznaniu członka rodziny za zaliczonego do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 

Zgodnie natomiast z § 5 ust. 1 rozporządzenia — do wniosku o udzielenie odroczenia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej ze względu na pobieranie nauki w przypadkach określonych w art. 158 ust. 1 pkt 4–6 ustawy osoba składająca wniosek dołącza dokumentację zawierającą: 

1. nazwisko i imię (imiona), numer PESEL, adres zamieszkania; 
2. nazwę uczelni, w której odbywa lub będzie odbywać studia, albo nazwę szkoły ponadpodstawowej lub artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego, do której uczęszcza lub będzie uczęszczać; 
3. zaświadczenie rektora uczelni albo dyrektora szkoły ponadpodstawowej lub artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego, o którym mowa w art. 158 ust. 2 ustawy. 

• nazwisko i imię (imiona), numer PESEL, adres zamieszkania;
• informacje o okolicznościach uzasadniających udzielenie odroczenia;
• dokumenty potwierdzające stan faktyczny uzasadniający złożony wniosek.

Jak uzyskać odroczenie obowiązku służby wojskowej - podsumowanie

Osoba podlegająca obowiązkowi odbycia zasadniczej służby wojskowej może ubiegać się o odroczenie tego obowiązku w przypadkach określonych w ustawie o obronie Ojczyzny. Szczegółowe zasady postępowania w przypadku odroczenia pełnienia obowiązkowej służby wojskowej regulują przepisy wykonawcze wydane na podstawie wskazanej ustawy.

Wniosek w tej sprawie składa się do szefa wojskowego centrum rekrutacji właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego albo pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące. W zależności od powodu uzasadniającego odroczenie do wniosku dołącza się wymagane dokumenty.