Spory z zakresu prawa pracy – ugoda zawarta w drodze mediacji lub arbitrażu

Spory z zakresu prawa pracy mogą być skierowane na drogę sądową, ale także można go rozwiązać inaczej – polubownie. Jeżeli w danej firmie działa komisja pojednawcza, wówczas to ona jest gremium właściwym do rozstrzygnięcia sporu. Możliwe jest także zawarcie ugody sądowej przed wniesieniem pozwu. Kolejne możliwości stwarza postępowanie mediacyjne oraz arbitraż. O tych ostatnich 2 sposobach osiągnięcia porozumienia piszemy w niniejszym artykule.

Postępowanie mediacyjne oraz arbitraż – podstawy prawne 

Aktualnie obowiązujące przepisy umożliwiają zawarcie ugody przez strony sporu z zakresu prawa pracy w ramach postępowania mediacyjnego oraz przed sądem polubownym (arbitrażowym).

Postępowanie mediacyjne w sprawach z zakresu prawa pracy

Kwestie dotyczące postępowania mediacyjnego uregulowano w art. 183¹-183¹⁵ kpc. Mediacja jest postępowaniem o charakterze dobrowolnym.

Umowa o mediację określa w szczególności – wskazane przez strony – przedmiot mediacji, osobę mediatora, przy czym osobą tą nie może być sędzia (z wyjątkiem sędziów w stanie spoczynku) i sposób wyboru mediatora.

Mediacja jest prowadzona przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron – również w toku sprawy.

Wszczęcie mediacji przez stronę dochodzi do skutku z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie. Wskazany wniosek zawiera oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, podpis strony oraz wymienienie załączników. Jeżeli strony zawarły umowę o mediację na piśmie, do wniosku dołącza się odpis tej umowy.

Postępowanie mediacyjne ma niejawny charakter. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, który zawiera:

• oznaczenie miejsca i czasu przeprowadzenia mediacji;
• imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron;
• imię i nazwisko oraz adres mediatora;
• wynik mediacji.

Protokół podpisuje mediator. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole.

Jeżeli strona, po zawarciu ugody, w ramach mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, wystąpi do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie ugody, mediator składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej. W przypadku skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę.

W razie gdy ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności, w przeciwnym zaś przypadku sąd zatwierdza ugodę w drodze postanowienia.

Sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego bądź zmierza do obejścia prawa, a także wówczas, gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności. 

W rozumieniu art. 777 § 1 pkt 1 kpc tytułami egzekucyjnymi są orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem.

Postępowanie w sprawach ze stosunku pracy przed sądem polubownym (arbitraż)

Spory ze stosunku pracy mogą być również rozstrzygnięte w drodze ugody zawartej przed sądem polubownym (arbitrażowym). Postępowanie przed takim sądem toczy się według zasad określonych w art. 1154-1217 kpc.

Warunkiem poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego jest zawarcie przez strony umowy, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny).

Na wniosek stron sąd polubowny może nadać ugodzie formę wyroku. Wyrok sądu polubownego wydany na podstawie ugody stron powinien spełniać wymogi określone w art. 1197 kpc i zawierać stwierdzenie, że jest wyrokiem sądu polubownego.

Spory z zakresu prawa pracy – ugoda zawarta w drodze mediacji lub arbitrażu. Podsumowanie

Wbrew relatywnie powszechnej opinii spór z zakresu prawa pracy nie zawsze musi być rozstrzygany przez sąd pracy w drodze wydania wyroku. Przepisy prawa pracy umożliwiają przeprowadzenie postępowania pojednawczego. Porozumienie można także osiągnąć za pośrednictwem mediacji oraz przed sądem polubownym (arbitrażowym). W odniesieniu do tego trybu odpowiednie regulacje zostały zawarte w kpc.