Tajemnica informacji o wysokości wynagrodzenia za pracę

Jeżeli pominąć stosunkowo niewielką liczbę osób zajmujących stanowiska w administracji publicznej oraz pełniących określone funkcje państwowe, w stosunku do których przepisy przewidują jawność uzyskiwanych zarobków, wynagrodzenie przeciętnego pracownika w Polsce objęte jest prawną ochroną zakładającą prawo pracownika do zachowania informacji o wysokości swojego wynagrodzenia w tajemnicy. Kodeks pracy nie ustanawia jednak zakazów w tym zakresie, wynika to natomiast z klauzuli generalnej prawa cywilnego definiującej dobra osobiste człowieka jako podlegające szczególnej ochronie. Istnieją jednak przypadki, w których pracownik może, a nawet jest obowiązany do rezygnacji z prawa do ochrony informacji o wysokości swej płacy. Czym jest tajemnica informacji o wysokości wynagrodzenia?

Tajemnica informacji o wysokości wynagrodzenia

Jak już wspomniano na wstępie, informacja o wysokości wynagrodzenia za pracę przysługującego danej osobie jest objęta ochroną prawa cywilnego, Kodeks pracy nie zawiera natomiast zapisu, który odnosiłby się do tego zagadnienia wprost. Nie jest to zresztą niczym szczególnym, bowiem kp w art. 300 w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy wręcz nakazuje korzystać – odpowiednio do stosunku pracy – z postanowienia Kodeksu cywilnego, pod warunkiem że nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Należy ponadto podkreślić, że na taki stan prawny istotny wpływ miało wieloletnie orzecznictwo Sądu Najwyższego (SN), ustanawiając utrwaloną linię interpretacyjną w obrębie spraw związanych z ochroną informacji o indywidualnym wynagrodzeniu za pracę.

Przywołany przepis, czyli art. 23 kc, stanowi, że dobra osobiste człowieka, takie jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony wynikającej z innych przepisów. Należy podkreślić, że katalog dóbr chronionych przewidzianych w przytoczonym zapisie nie jest zamknięty. Oznacza to, że wynagrodzenie za pracę (informacja na temat jego wysokości) również może być objęte taką ochroną, jeżeli stanowi tak wykładnia SN w tej sprawie, o czym była już mowa.

Dowodem na to jest przede wszystkim uchwała SN z 16 lipca 1993 roku, zgodnie z którą wysokość indywidualnego wynagrodzenia stanowi informację będącą dobrem osobistym związanym ze sferą prywatności pracownika, a więc informację, której – poza ustanowionymi wyjątkami – nie wolno ujawniać bez zgody pracownika (I PZP 28/93, OSN 1994/1/1).

Można zatem powiedzieć, że pracownik jest „właścicielem” informacji o swoim wynagrodzeniu. Dlatego może zgłosić żądanie podania przez pracodawcę informacji o wysokości i składnikach wynagrodzenia przy sporządzaniu świadectwa pracy (art. 97 § 2 Kodeksu pracy).

Kiedy ujawnienie informacji o wynagrodzeniu jest dopuszczalne?

Wynagrodzenie za pracę podlega ochronie prawnej, o czym była już wcześniej mowa, zdarzają się jednak sytuacje, w których ujawnienie wysokości zarobków pracownika jest niezbędne dla celów realizacji określonego uprawnienia pracowniczego. Tak jest np. wówczas, gdy pracownik ma zamiar ubiegać się o pomoc materialną przewidzianą w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS). Jak wiadomo – pomoc taka jest udzielana przy uwzględnieniu sytuacji ekonomicznej pracownika. Zazwyczaj przepisy zakładowe dotyczące ZFŚS ustanawiają limity zarobkowe, których przekroczenie powoduje zmniejszenie wysokości dofinansowania lub brak możliwości udzielenia pomocy finansowej. W takich okolicznościach pracownik powinien udzielić informacji o uzyskiwanych dochodach w celu weryfikacji przez komisję jego uprawnień do świadczeń z ZFŚS. Pracownik może oczywiście odmówić, jednak w takim przypadku nie ma prawa domagać się przyznania takiej pomocy. Wynika to przede wszystkim z faktu, że – zgodnie z art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z tego funduszu. Dodatkowym potwierdzeniem na słuszność takiego postępowania jest orzecznictwo SN.

Ponadto pracodawca jest obowiązany przekazać informacje o wysokości indywidualnego wynagrodzenia wyłącznie na żądanie organów uprawnionych do tego z mocy ustawy. Organami tymi są w szczególności:

• Państwowa Inspekcja Pracy;
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS);
• organy wymiaru sprawiedliwości (sądy, prokuratura);
• organy sprawujące kontrolę skarbową.

Podsumowanie - tajemnica informacji o wysokości wynagrodzenia

Informacja o wysokości indywidualnego wynagrodzenia za pracę podlega ochronie prawa cywilnego na zasadach przewidzianych dla dóbr osobistych człowieka. Taki stan rzeczy został potwierdzony w orzecznictwie SN. Bezpodstawne ujawnienie przez pracodawcę albo inną osobę informacji o wynagrodzeniu pracownika stanowi przesłankę do wystąpienia z pozwem sądowym o naruszenie dóbr osobistych. Jednocześnie w pewnych okolicznościach pracownik powinien udostępnić informację o swoich zarobkach – dotyczy to np. przypadku ubiegania się o dopłaty z funduszu socjalnego, których udzielenie jest uzależnione od sytuacji materialnej osoby uprawnionej do korzystania z niego. Do udzielenia informacji o poborach pracownika będzie zmuszony także pracodawca. Do takiej sytuacji dojdzie, jeżeli z żądaniem w tej sprawie zwróci się uprawniony organ (sąd, ZUS).