Formy wykonywania pracy dla rodziców dzieci

Rodzice dzieci stoją przed nie lada zadaniem, aby pogodzić obowiązki rodzicielskie z pracą zawodową. Jednak ten rok przyniósł wiele zmian w prawie pracy pozwalających na skorzystanie z preferencyjnych form wykonywania pracy właśnie przez rodziców dzieci, a to w związku z wprowadzeniem pracy zdalnej do Kodeksu pracy czy wdrożeniem dyrektywy work-life balance. To, jaką formę wykonywania pracy powinien wybrać rodzic, zależy od konkretnego przypadku. Dla jednych rozwiązaniem będzie praca zdalna stała lub okazjonalna, a dla drugich – inne formy wykonywania pracy dla rodziców.

Formy wykonywania pracy dla rodziców dzieci

Elastyczna organizacja czasu pracy to możliwość:

• wykonywania pracy zdalnej,
• stosowania przerywanego systemu czasu pracy,
• stosowania systemu skróconego tygodnia pracy,
• stosowania systemu pracy weekendowej,
• stosowania ruchomych rozkładów czasu pracy,
• stosowania indywidualnych rozkładów czasu pracy,
• obniżenia wymiaru czasu pracy.

Wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji pracy wobec pracownika wychowującego dziecko do 8. roku życia

Wniosek o zastosowanie względem pracownika elastycznej organizacji pracy może przybrać formę papierową lub elektroniczną. Termin do jego złożenia nie może być krótszy niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.

Po złożeniu przez pracownika w przepisanej prawem formie wniosku o elastyczną organizację pracy pracodawca ma obowiązek rozpatrzyć go z uwzględnieniem potrzeb pracownika, w tym terminu oraz przyczyny konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy oraz uwzględnić potrzeby i możliwości pracodawcy, w tym konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. 

Po rozpatrzeniu wniosku, o jego uwzględnieniu albo o przyczynie odmowy uwzględnienia, albo o innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy niż wskazany we wniosku, pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.

Praca zdalna – różne podstawy jej świadczenia

Rodzice dzieci często wyrażają chęć pracy z domu i mają oczywiście taką możliwość, przy czym praca zdalna może być przez nich świadczona na podstawie 4 różnych trybów:

• tradycyjnej stałej pracy zdalnej,
• pracy zdalnej okazjonalnej,
• pracy zdalnej w ramach elastycznej organizacji czasu pracy dla rodziców dziecka do 8. roku życia,
• pracy zdalnej na preferencyjnych zasadach dla określonych grup pracowników.

Dopuszczalność pracy zdalnej oznacza wykonywanie pracy całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. 

Standardowa praca zdalna

Obowiązujące od kwietnia 2023 roku uregulowania Kodeksu pracy wymagają uzgodnienia między pracodawcą a pracownikiem wykonywania pracy zdalnej przy zawieraniu umowy o pracę albo w trakcie zatrudnienia. 

Uzgodnienie co do wykonywania pracy zdalnej w trakcie zatrudniania może być dokonane z inicjatywy pracodawcy albo na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej. 

Praca zdalna dla pracowników zaliczonych do grup uprzywilejowanych

Rodzice młodszych dzieci w wieku do 4. roku życia mogą skorzystać z regulacji nakazujących uwzględnienie wniosku o wykonywanie pracy zdalnej dla uprzywilejowanych grup pracowników, o ile pozwala na to charakter ich pracy.

Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika o wykonywanie pracy zdalnej, o ile jej charakter na to pozwala, w przypadku:

• pracownika-rodzica dziecka posiadającego zaświadczenie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wydane przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej;
• pracownika-rodzica dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
• pracownika-rodzica dziecka posiadającego odpowiednio: opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych;
• pracownicy w ciąży;
• pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia;
• pracownika sprawującego opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

W przywołanych przypadkach odmowa uwzględnienia wniosku pracownika o wykonywanie pracy zdalnej jest dopuszczalna, jeżeli jej realizacja nie jest możliwa ze względu na organizację lub rodzaj pracy świadczonej przez pracownika.

Pracodawca, odmawiając uwzględnienia takiego wniosku, informuje pracownika o  przyczynie odmowy w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.

Elementy wniosku o pracę zdalną standardową i pracę zdalną dla pracowników uprzywilejowanych

W przypadku pracy zdalnej standardowej i pracy zdalnej dla pracowników z grup uprzywilejowanych przepisy nie przewidują elementów wniosku o umożliwienie wykonywania pracy zdalnej – tak, jak to ma miejsce w przypadku elastycznej organizacji pracy.

Wniosek o pracę zdalną standardową powinien zawierać: datę i miejsce jego sporządzenia, dane pracownika i jego stanowisko służbowe, oznaczenie pracodawcy, żądanie umożliwienia wykonywania pracy zdalnie i podpis. 

W przypadku pracowników uprzywilejowanych konieczne jest wykazanie spełniania przesłanek obligatoryjnego uwzględnienia takiego wniosku.

Praca zdalna okazjonalna

W wyjątkowych sytuacjach rodzice dzieci mogą rozważyć możliwość korzystania z pracy zdalnej okazjonalnej. Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik może świadczyć pracę zdalną okazjonalnie. Wykonywanie pracy w ten sposób wymaga złożenia przez niego wniosku, który może mieć formę papierową lub elektroniczną. Kodeks pracy stanowi, że praca zdalna może być wykonywana okazjonalnie w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym.

Przepisy nie przewidują określonych elementów wniosku o pracę zdalną okazjonalną, ale powinien on zawierać:

• dane pracodawcy;
• dane pracownika;
• datę wykonywania pracy zdalnej okazjonalnej;
• miejsce wykonywania pracy zdalnej okazjonalnej;
• oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z oceną ryzyka zawodowego, zasadami bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej, procedurami ochrony danych osobowych i przestrzeganiu ich oraz uzgodnieniu zasady kontroli wykonywania pracy zdalnej.

Wniosek może mieć formę papierową lub elektroniczną. Dopuszczalne jest złożenie wniosku o pracę zdalną okazjonalną w formie wiadomości e-mail, nie jest bowiem wymagany do tego podpis elektroniczny. 

Podsumowanie

Praca zdalna wydaje się optymalną formą wykonywania pracy dla rodziców, choć w zależności od sytuacji mogą sprawdzić się też inne formy wynikające z elastycznej organizacji pracy. Tak, jak zostało wskazane na wstępie, wszystko zależy od sytuacji danego rodzica, przy czym pamiętać należy, że praca zdalna w zależności od jej podstawy ma różne obwarowania prawne, dlatego należy przed wystąpieniem o nią rozważyć te okoliczności i wybrać najdogodniejszą.