Podział majątku wspólnego małżonków obejmuje także pieniądze w PPK

Podział majątku wspólnego kojarzy się najczęściej z rozwodem – oczywiście jest to prawda, jednak rozwiązanie małżeństwa niekoniecznie musi być przyczyną takiego podziału. Okazuje się, że może on nastąpić także w trakcie trwania związku – czy ma on wpływ na środki zgromadzone w PPK?

Podział majątku wspólnego

Co do zasady z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy mężem i żoną powstaje ustrój wspólności majątkowej. Taki skutek powstaje z mocy samego prawa, więc małżonkowie nie muszą podejmować w tym zakresie żadnych dodatkowych czynności. Oczywiście, jeśli nie chcą, aby w ich związku panował ustrój wspólności, będą musieli podpisać stosowną umowę przed notariuszem – chodzi oczywiście o ustanowienie rozdzielności majątkowej.

Podział majątku wspólnego jest możliwy w polskim prawie, choć może to nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego. Dopuszczalne jest jednak żądanie dokonania takiego podziału już w ramach toczącej się sprawy rozwodowej – ze względów praktycznych takie rozwiązanie jest jednak rzadko spotykane, ponieważ powoduje znaczące wydłużenie całego postępowania.

Co do zasady małżonkowie nie mają możliwości dokonania podziału majątku wspólnego w trakcie trwania ich związku. Istnieje jednak sposób na ominięcie tego zakazu. Jeżeli bowiem mąż i żona postanowią ustanowić w swoim związku ustrój rozdzielności majątkowej (popularna intercyza), to po zawarciu stosownej umowy notarialnej będą mogli następnie podzielić swój dotychczasowy majątek wspólny. Jest to w zasadzie jedyna możliwość dokonania omawianego podziału bez konieczności zakładania sprawy rozwodowej.

Czego dotyczy podział majątku wspólnego?

Niezależnie od okoliczności, w których następuje podział majątku wspólnego, zawsze będzie miał on ten sam cel – dokonanie rozdzielenia poszczególnych składników majątkowych pomiędzy męża i żonę. Pamiętajmy, że do procesu działowego nie wchodzą długi małżonków – innymi słowy zobowiązania nigdy nie mogą być przedmiotem podziału bez względu na to, jaki charakter przybierają i czy są częściowo uregulowane. Podział majątku wspólnego obejmuje wyłącznie masę o charakterze majątkowym (wartościowym).

Podział majątku może dotyczyć każdego składnika zgromadzonego wspólnie przez małżonków. Mogą to być nie tylko środki pieniężne, ale także nieruchomości, prawa autorskie, rzeczy ruchome (biżuteria, samochody, meble, sprzęt RTV i AGD, wynagrodzenie z wykonywanej pracy lub prowadzonej działalności gospodarczej).

Małżonkowie mogą dokonać podziału wspólnego majątku na 2 różne sposoby – albo poprzez uczestnictwo w odpowiednim postępowaniu sądowym (ew. podczas sprawy rozwodowej), albo wskutek zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Pierwsza forma jest spotykana najczęściej, głównie ze względu na to, że małżonkowie rzadko kiedy mogą dojść ze sobą do porozumienia, jeśli chodzi o sposób rozdzielenia poszczególnych składników ich wspólnego majątku. Warto jednak w tym miejscu dodać, że sądowy podział majątku zajmuje stosunkowo więcej czasu niż opcja notarialna – z reguły sprawy tego rodzaju toczą się przed sądem przez okres 2-3 lat, podczas gdy wizyta w kancelarii notarialnej jest w zasadzie jednorazowa.

Podział majątku wspólnego a PPK

Pracownicze Plany Kapitałowe powstały z myślą o dodatkowym sposobie oszczędzania na przyszłe świadczenie emerytalne. Udział w Programie jest oczywiście dobrowolny i można się z niego wypisać w zasadzie w każdym momencie.

Środki zgromadzone w PPK pochodzą tak naprawdę w dużej mierze z wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi – są opłacane częściowo przez zatrudnionego, częściowo przez pracodawcę i w niewielkim zakresie finansowane także z budżetu państwa. W praktyce oznacza to, że suma odłożona na rachunku PPK ma charakter majątkowy i ze względu na powiązanie jej z wynagrodzeniem za pracę jest zaliczana do majątku wspólnego małżonków. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku emerytury, renty czy typowej pensji za pracę – te składniki również wchodzą w skład majątku wspólnego.

Podział majątku wspólnego wskutek rozwodu, unieważnienia małżeństwa lub uprzedniego zawarcia rozdzielności majątkowej powoduje, że środki zgromadzone na rachunku PPK przypadną w pewnej części drugiemu małżonkowi. To, w jakiej wielkości każde z małżonków otrzyma pieniądze z PPK, będzie zależało albo od wyroku sądu, albo od ustaleń stron zawartych w notarialnej umowie dzielącej wspólny majątek.

Wypłata środków z PPK a podział majątku wspólnego

Forma wypłaty środków pieniężnych z PPK zależy tak naprawdę od tego, czy każde z małżonków uczestniczy w Programie. Jeśli tak będzie, drugie z małżonków otrzyma pieniądze w formie transferu bezpośrednio na swoje konto PPK.

Jeżeli jednak drugi małżonek nie uczestniczy w Programie, pieniądze mogą zostać mu przekazane na 2 różne sposoby:

• poprzez zwrot transferowy na wskazany rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej lub rachunek lokaty terminowej prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, pod warunkiem ich wypłaty po osiągnięciu przez byłego małżonka 60 roku życia;
• poprzez zwrot w formie pieniężnej na wskazany rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Przykład 1.

Pan Jan i pani Maria byli małżeństwem – rozwiedli się w marcu 2022 roku. Każde z byłych małżonków było uczestnikiem PPK w swoim zakładzie pracy. Środki zgromadzone na kontach PPK przez mężczyznę i kobietę podlegają podziałowi, jako że wchodziły w skład ich majątku wspólnego. W tej sytuacji różnice finansowe zostaną wyrównane w ten sposób, że nadwyżka jednego z byłych małżonków zostanie przekazana na konto PPK drugiej osoby – zgodnie oczywiście z udziałem przypadającym w dzielonym majątku wspólnym.

Przykład 2.

Pan Michał i pani Ewa byli małżeństwem – rozwiedli się w marcu 2022 roku. Mężczyzna uczestniczył w PPK i odkładał dodatkowe środki na swoją przyszłą emeryturę, kobieta nigdy nie brała udziału w Programie. Przy podziale majątku wspólnego sąd ustalił, że kobieta otrzyma 65% wartości majątku wspólnego, mężczyzna zaś 35%. W praktyce oznacza to, że 65% środków zgromadzonych przez pana Jana w PPK trafi do rąk pani Ewy – będzie ona musiała jednak wybrać, czy chce otrzymać pieniądze w formie transferowej (na lokatę), czy też w formie zwrotu pieniężnego (na konto bankowe).

Wypłata środków zgromadzonych w PPK dokonywana w związku z podziałem majątku wspólnego małżonków nie następuje automatycznie. Instytucja finansowa prowadząca rachunek dla danej osoby musi otrzymać dowód ustania majątku wspólnego i dopiero wtedy będzie mogła przekazać pieniądze odpowiednim osobom. Dokumentami potwierdzającymi ustanie omawianego majątku są prawomocny wyrok w przedmiocie podziału majątku wspólnego albo umowa notarialna dzieląca majątek wspólny. Niekiedy instytucje finansowe mogą poprosić o przedstawienie odpisu wyroku rozwodowego, jednak nie zawsze taki dokument jest wymagany. Zwrot środków zgromadzonych w PPK następuje w ciągu 3 miesięcy, licząc od dnia przedstawienia ww. dokumentów instytucji finansowej. Dodatkowo małżonek, który ma otrzymać część pieniędzy swojego partnera, musi wskazać, w jakiej formie ma nastąpić ich wypłata (transferowej na lokatę czy zwrotnej na konto bankowe). Jeśli małżonek jest uczestnikiem PPK, wypłata nastąpi poprzez zasilenie jego osobistego rachunku w Programie odpowiednią wartością pieniężną.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 84 ust. 2 Ustawy z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych osoba będąca małżonkiem uczestnika PPK nie może w czasie trwania małżeństwa otrzymać zwrotu, jak też nie może otrzymać środków ze zgromadzonych przez uczestnika PPK w formie wypłaty transferowej w innych przypadkach niż określone w treści art. 84 ust. 1 tejże ustawy.

Podsumowanie - podział majątku wspólnego małżonków obejmuje także pieniądze w PPK

Środki zgromadzone na rachunku PPK mogą być rozdzielane w ramach podziału majątku wspólnego małżonków. Jeśli mężczyzna i kobieta uczestniczą razem w Programie, pieniądze zostaną przekazane w odpowiedniej wysokości na konta każdej z tych osób. Jeśli jednak jedno z małżonków nie korzysta z PPK, to w jego przypadku środki drugiego małżonka zostaną mu przekazane albo na wskazaną lokatę terminową, albo na zwykły rachunek bankowy. Wypłata środków jest jednak możliwa tylko po okazaniu dokumentu potwierdzającego dokonanie podziału majątku wspólnego.