Rynek pracy w Polsce

Od wieków ludzie funkcjonują w grupach, gdzie każdy członek danej społeczności pełni jakąś funkcję czy też posiada specyficzne umiejętności. Często zdarza się, że osoba, która chce osiągnąć wyznaczony cel, potrzebuje przy tym wsparcia innych osób lub musi zacząć współpracę z osobą specjalizująca się w określonym obszarze kompetencji. W ten sposób powstaje popyt i podaż na ludzkie umiejętności i możliwości realizowania zadań –  czyli pracę. Ogół procesów związanych z zaspokojeniem popytu i podaży w obszarze pracy występuje w kontekście pojęcia rynku pracy. Czym on jest w praktyce? Jak kształtuje się rynek pracy w Polsce? Odpowiadamy w artykule.

Czym jest rynek pracy?

Rynkiem pracy można określić ogół procesów związanych z zatrudnianiem i zwalnianiem pracowników, a także ogół czynników mających wpływ na popyt i podaż na pracę, warunki zatrudnienia czy poziom płac. Składową rynku pracy są również instytucje, które mają wpływ na jego kształtowanie.

Rynek pracy przede wszystkim ma swój zarówno ekonomiczny, społeczny jak i polityczny wymiar. Każdy z nich w znaczący sposób wpływa na kształtowanie się rynku pracy.

Podaż pracy to określenie dostępności zasobów ludzkich gotowych do podjęcia pracy w danym obszarze zawodowym. Z kolei popyt jest realnym zapotrzebowaniem pracodawców na zatrudnienie nowych pracowników.

Jak kategoryzować rynek pracy?

Rynek pracy można dzielić według różnych kategorii, natomiast najczęściej w literaturze można spotkać się z podziałem rynku według skali obszaru, do którego się odnosi. W związku z powyższym rynek pracy można podzielić na:

• krajowy,
• regionalny,
• lokalny.

Dodatkowo kategoryzacja rynku pracy może odnosić się do:

• zawodów,
• grup społecznych,
• grup z podziałem na wykształcenie,
• lokalizacji zamieszkania itp.

Co wpływa na kształtowanie się rynku pracy?

Przed omówieniem tego tematu w pierwszej kolejności warto pochylić się nad zagadnieniami teoretycznymi z tego obszaru. Literatura wyróżnia trzy podstawowe grupy teorii naukowych – będących wobec siebie alternatywnymi – definiujące czynniki wpływające na kształtowanie się rynku pracy. Zaliczyć do nich można:

• Teorie definiujące czynniki o charakterze strukturalnym oraz instytucjonalnym jako kluczowe, mające w głównej mierze wpływ na powstawanie nierównowagi na rynku pracy (zwiększania wydatków publicznych, aby ożywić wzrost gospodarczy, interwencje państwa mające wpływ na rynek pracy).
• Teorie, które zakładają, iż to czasowe opóźnienia procesów dostosowawczych na rynku pracy odpowiadają za nierównowagę rynkową.

Przykład 1.

W danym okresie na rynku pracy w Polsce zaobserwowano wzrost zapotrzebowania na kapitał ludzki o doświadczeniu w obszarze bankowości mobilnej oraz internetowej obsługi klienta. Popyt pracodawców była niewspółmierny do podaży pracowników. W okresie największego zainteresowania pracodawców tego typu grupą zawodową w Polsce dostępnych było stosunkowo mało specjalistów z tej branży. Z czasem pracownicy, obserwując tendencje rynkowe, zdecydowali się przebranżowić. Na zmianę zawodu postawili głównie doradcy klientów bankowych z lokali usługowych. Zanim grupa docelowa zdążyła się wykwalifikować do poziomu zadowalającego pracodawców, ci zdążyli już zainwestować w automatyzację i robotyzację procesów biznesowych, przez co ich popyt spadł przy rosnącej liczbie podaży.

• Teorie zakładające, że nierównowaga na rynku pracy wynika ze sztywności płac (założenie, że zmiana stawki płac powoduje odpowiednią zmianę popytu na pracę, wyrażoną w przesunięciu się na danej krzywej popytu na pracę).
• Nowe teorie zakładające, iż zjawisko ubywania pracy jest kluczowe w kontekście kształtowania się popytu i podaży na pracę (podążająca robotyzacja, rozwój nowoczesnych technologii).

Niezależnie od obranych kierunków teoretycznych związanych z analizą rynku pracy wpływ na niego mają przede wszystkim:

• czynniki demograficzne,
• poziom płac,
• system zasiłków,
• wykształcenie i kwalifikacje,
• skłonność do zatrudnienia,
• mobilność,
• oczekiwania pracowników,
• koszty pracy,
• wydajność pracy,
• popyt na dobra i usługi,
• faza cyklu koniunkturalnego,
• liczba miejsc pracy,
• oczekiwania pracodawców,
• rozwój nowych technologii,
• robotyzacja pracy,
• polityka kraju,
• sytuacja polityczna kraju oraz gospodarstw świata,
• inne czynniki o charakterze nagłym.

Rynek pracy w Polsce

Ogólnie rzecz ujmując, w Polsce można zaobserwować wpływ zachodnich tendencji na rynku pracy. Polscy przedsiębiorcy coraz większy nacisk kładą na bardziej efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich, zaobserwować można również wzrost wartości korporacyjnych. Wskazane tendencje dążą do wzrostu elastyczności zatrudnienia i rozwoju ich form, coraz większy nacisk stawia się również na okresowość zatrudnienia. Natomiast przez dłuży czas najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na kształtowanie się rynku pracy był trwający stan ogłoszonej epidemii. Załamanie polskiej gospodarki przyczyniło się do spadku liczby osób zatrudnionych, pomimo iż porównując I kwartały 2019 i 2020 roku, można było zaobserwować tendencję wzrostową. Spadek liczby osób zatrudnionych przyczynił się, rzecz jasna, do wzrostu liczby osób biernych zawodowo.

Zgodnie z danymi GUS stopa bezrobocia W 2022 r. ciągle maleje. Natomiast w obszarze wynagrodzeń widać zgoła odmienną tendencję, jaka miała miejsce w ostatnich miesiącach. Z danych GUS wynika, że przeciętne, miesięczne wynagrodzenie ogółem w sektorze przedsiębiorstw maleje. Inflacja stała się obecnie głównym powodem do szukania nowej pracy. 

Dodatkowo polska stoi przed największym wyzwaniem w zakresie liczby przybywających uchodźców i ich integracji na rynku pracy. Szacuje się, że w kraju przebywa obecnie 410 tys. uchodźców zdolnych do wykonywania pracy zawodowej.

Rynek pracy jest niczym żywy organizm, na który składa się wiele zależnych od siebie procesów. Zmiany – zarówno społeczne, ekonomiczne, jak i polityczne – mogą w znaczący sposób wpłynąć na poziom popytu i podaży na rynku pracy.