Zakaz noszenia biżuterii w pracy - czy to zgodne z prawem?

Krajowe prawo pracy dość precyzyjnie reguluje obowiązki pracowników w zakresie bezpiecznego świadczenia pracy. Czy jednak są tam unormowane tak szczegółowe kwestie, jak sprawa noszenia biżuterii podczas wykonywania obowiązków służbowych? W niniejszym artykule omawiamy czy zakaz noszenia biżuterii w pracy jest możliwy.

Czy można wprowadzić powszechny zakaz noszenia biżuterii w zakładzie pracy?

Zasadniczą kwestią, stanowiącą punkt wyjścia w odniesieniu do zakazu noszenia biżuterii przez pracowników jest pytanie, czy można wprowadzić powszechny (dla wszystkich osób zatrudnionych w firmie) zakaz, o którym jest mowa? 

Przykład 1.

Przedsiębiorca prowadzi zakład produkcji i przetwórstwa żywności. Firma obejmuje różne wydzielone części, zarówno o charakterze produkcyjnym, magazynowym, jak i biurowym. Pracodawca zamierza w drodze zarządzenia wprowadzić zakaz noszenia biżuterii dla wszystkich pracowników. Czy jest to dopuszczalne i uzasadnione?

Odpowiadając na tak postawione pytanie, należy w pierwszej kolejności odwołać się do przepisów Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, dalej jako kp.

Wymaga podkreślenia, że kp nie odnosi się wprost do sprawy noszenia biżuterii przez pracowników, natomiast zawiera unormowania o bardziej ogólnym charakterze.

Powyżej przytoczona generalna zasada jest doprecyzowana w dalszych przepisach kp. Oznacza to, że pracownik jest obowiązany przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku oraz przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 100 § 2 pkt 2 i 3 kp).

Ponadto w myśl art. 211 kp przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp) jest podstawowym obowiązkiem pracownika.

Wskazana ustawa wprowadza pojęcie dobrej praktyki higienicznej (Good Hygienic Practice-GHP), przez co należy rozumieć działania, które muszą być podjęte, i warunki higieniczne, które muszą być spełniane i kontrolowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu, aby zapewnić bezpieczeństwo żywności oraz dobrej praktyki produkcyjnej (GMP).

Źródłem stosowania powyższych procedur higienicznych i produkcyjnych jest również Rozporządzenie nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie higieny środków spożywczych. 

Ponadto podmioty działające na rynku spożywczym prowadzące działalność w ramach dostaw bezpośrednich są obowiązane przestrzegać zasad dobrej praktyki higienicznej.

W procedurze GHP sformułowano wytyczne dotyczące higieny osobistej oraz wymagań zdrowotnych w odniesieniu do pracowników zatrudnionych w zakładach produkcji, przetwórstwa lub obrotu żywnością.

Właśnie powyższy zapis może stanowić przesłankę do wprowadzenia określonych wymagań dla pracowników w zakresie posiadania biżuterii oraz innych przedmiotów ozdobnych podczas wykonywania obowiązków służbowych. W takim przypadku bardziej ogólne przepisy kp dotyczące przestrzegania zasad BHP będą podstawą do stosowania szczegółowych rozwiązań ochronnych wynikających z systemu dobrych praktyk higienicznych (GHP).

Należy jednocześnie zauważyć, że przywołana zasada GHP jest skierowana do pracowników produkcyjnych, co oznacza, że rozszerzenie zakazu noszenia biżuterii na inne grupy zatrudnionych jest sprawą dyskusyjną.

Przykład 2.

Pracodawca prowadzi przedsiębiorstwo przetwórstwa i obrotu żywnością. Zgodnie z przepisami ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz rozporządzeniem unijnym firma powinna stosować dobre praktyki GHP i GMP. W ramach GHP pracodawca zamierza wdrożyć zakaz noszenia biżuterii, zegarków, szpilek i spinek do włosów oraz innych drobnych przedmiotów. Takie postępowanie jest jak najbardziej uzasadnione, służy bowiem zarówno bezpieczeństwu pracowników, jak i konsumenta. Powyższa procedura ochronna może być zastosowana jedynie do pracowników produkcyjnych. 

Przykład 3.

Firma działa w branży spożywczej i zajmuje się produkcją żywności w postaci mrożonek. Procesy produkcyjne są zmechanizowane na każdym etapie, wymagają jednak istotnego wkładu pracy przez osoby obsługujące maszyny i urządzenia. Dla zabezpieczenia wszystkich elementów produkcji pracowników obowiązuje ścisły zakaz noszenia biżuterii oraz innych elementów ozdobnych. Procesy technologiczne stosowane w zakładzie wymagają udziału również pracowników działu magazynowego. Nie są to pracownicy produkcyjni w literalnym znaczeniu, jednak także w stosunku do nich wprowadzono zakaz używania biżuterii w trakcie pracy. Jest to podyktowane względami bezpieczeństwa zarówno samych pracowników, jak i konsumentów (możliwość przedostania się drobnych przedmiotów do produktów żywnościowych).

Dopuszczalność wprowadzenia powszechnego zakazu noszenia biżuterii w zakładach przetwórstwa mięsnego

W odniesieniu do określonych przedsiębiorstw branży żywnościowej istnieją przepisy, które wprost zakazują noszenia biżuterii podczas pracy. Chodzi w tym przypadku o rzeźnie, przetwórnie mięsa i masarnie. 

Zgodnie z § 2 ust. 2 tego rozporządzenia za niedopuszczalne uznaje się:

• wykonywanie czynności pracy z długimi, lakierowanymi lub naklejonymi paznokciami;

• noszenie biżuterii i ręcznych zegarków podczas pracy.

Przykład 4.

Przedsiębiorca prowadzi masarnię, w której zatrudnia pracowników produkcji oraz na stanowiskach magazynowych. Pracodawca jest obowiązany stosować – oprócz ogólnych przepisów BHP określonych w kp oraz regulacji sanitarnych wynikających z odrębnych ustaw – także unormowania rozporządzenia w sprawie BHP przy uboju zwierząt i przetwórstwie mięsa. W takich okolicznościach przedsiębiorca ma obowiązek wprowadzenia zakazu noszenia biżuterii i ręcznych zegarków podczas pracy. Tego rodzaju ograniczenia muszą obejmować pracowników produkcji, podobnie jak osoby zatrudnione przy pracach na terenie magazynowym. Wspomniane rozporządzenie nie jest literalnie adresowane tylko do pracowników produkcji, wobec czego przedsiębiorca jest uprawniony do wprowadzenia zakazu noszenia biżuterii dla wszystkich osób zatrudnionych w firmie.

Czy można zakazać pracownikom noszenia biżuterii? Podsumowanie

Powszechnie obowiązujące przepisy kp nie zawierają tak szczegółowych regulacji, jak zakaz noszenia biżuterii podczas pracy. Należy podkreślić, że pewne odrębne unormowania w tym zakresie dotyczą branży spożywczej. W tym przypadku mają zastosowanie rozwiązania prawne przewidziane w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia, która z kolei odwołuje się do wytycznych dobrej praktyki higienicznej. Dokument ten zakłada, że pracownicy nie mogą nosić w czasie wykonywania pracy biżuterii, zegarków, szpilek i spinek do włosów oraz innych drobnych przedmiotów. Bardziej rygorystyczne przepisy obowiązują natomiast w rzeźniach, przetwórniach mięsa i masarniach – regulacje dotyczące powyżej wskazanych podmiotów mogą stanowić podstawę do wprowadzenia zakazu noszenia biżuterii dla wszystkich pracowników danego przedsiębiorstwa.