Przyczyny bezrobocia w Polsce

Praktycznie każdy kraj charakteryzujący się gospodarką wolnorynkową w większym bądź mniejszym stopniu boryka się z problem bezrobocia. Szczegółowe obserwacje państw wysoko rozwiniętych skłaniają do refleksji, ponieważ coraz częściej na tych obszarach występuje bezrobocie długofalowe. Do końca lat ‘80 w Polsce nie odnotowywano bezrobocia, ponieważ wówczas funkcjonował w kraju system o charakterze nakazowo-rozdzielczym. Zapewniał on stuprocentowe zatrudnienie, ale jednocześnie blokował występowanie wolnych mechanizmów rynkowych, gwarantujących naturalny balans pomiędzy popytem a podażą. Wraz z rokiem 1989 nadeszła transformacja ekonomiczna, która ukazała realną skalę bezrobocia w Polsce. Ilu Polaków obecnie pozostaje bez zatrudnienia i jakie występują najczęściej przyczyny bezrobocia w Polsce? Na te pytania odpowiadamy w artykule.

Podstawowe definicje związane z bezrobociem

Bezrobocie jest ogólnym zjawiskiem o charakterze społecznym. Najczęściej klasyfikuje się je w odniesieniu do danego obszaru geograficznego bądź grupy osób. Polega na tym, że ludzie zdolni i chętni do wykonywania pracy zarobkowej nie znajdują dla siebie zatrudnienia.

Bezrobotny to zatem osoba nieposiadająca zatrudnienia, jednakże będąca zdolna i chętna do jego podjęcia. Wedle opinii Międzynarodowej Organizacji Pracy osobą bezrobotną jest człowiek w przedziale wiekowym od 15 do 74 lat (nie ustawowo określony wiek produkcyjny), który w okresie badanego tygodnia:

• nie pracuje,
• aktywnie poszukuje pracy,
• jest gotów do podjęcia pracy w najbliższym czasie.

Bezrobotną pozostaje jednocześnie osoba, która nie poszukiwała aktywnie zatrudnienia, ponieważ oczekiwała na nawiązanie współpracy z danym podmiotem gospodarczym przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące oraz była gotowa tę współpracę podjąć.

Należy wspomnieć tu jeszcze o stopie bezrobocia, która stanowi miarę odzwierciedlającą procent udziału bezrobotnych w ogólnej liczbie osób czynnych zawodowo. Do osób aktywnych zawodowo zaliczmy zarówno bezrobotnych, jak i osoby pracujące.

Stopa bezrobocia w Polsce

Stopa bezrobocia w znacznej mierze odzwierciedla ogólną sytuację gospodarczą kraju. Występuje tutaj efekt błędnego koła – im wyższa stopa bezrobocia, tym gorsza kondycja danego kraju, a z kolei im gorsza kondycja gospodarcza danego kraju, tym wyższa stopa bezrobocia. Spadająca stopa bezrobocia natomiast zazwyczaj wiąże się z poprawą gospodarki danego kraju, wzrasta wartość produktu krajowego brutto (PKB) oraz zamożność obywateli. Tutaj też można obserwować, tym razem pozytywny, efekt błędnego koła – wzrost zamożności ludzi skłania ich do inwestycji, kupowania większej liczby produktów i towarów, korzystania z większej liczby usług, a to rozwija gospodarkę.

W Polsce stopa bezrobocia osiągnęła swój szczyt na początku roku 2003, kiedy wyniosła 20,7%. Od tamtego czasu można było obserwować tendencję malejącą. Nawet rok 2008 (w którym wystąpił kryzys finansowy na skalę światową) nie przyniósł znaczącego wzrostu liczby osób bezrobotnych w Polsce. 

Od początku roku 2020 bezrobocie zaczyna rosnąć i tendencja utrzymuje się także w 2021 roku. Bezrobocie w 2020 roku wynosiło 5,5% w styczniu i doszło do poziomu 6,2% w grudniu. 

Z kolei rok 2021 rozpoczęto z bezrobociem na poziomie 6,5% odnotowanym w styczniu. Prognozy zapowiadają utrzymanie się tendencji wzrostu poziomu bezrobocia w tym roku.

Wpływ na taką sytuację ma oczywiście w dużym stopniu sytuacja związana z trwającą epidemią COVID-19. W Polsce pierwsze potwierdzone przypadki zostały odnotowane w marcu 2020 roku.

Przyczyny bezrobocia w Polsce

Jakie są najczęstsze przyczyny bezrobocia w Polsce? Obecnie bardzo zmienne warunki gospodarcze sprawiają, że trudno jednoznacznie stwierdzić, jakie przyczyny bezrobocia dominują w naszym kraju, jednakże niezaprzeczalnie w czołówce znajdą sią:

• wzrost płacy minimalnej – od momentu ustanowienia minimalnego wynagrodzenia z roku na rok obserwuje się w tym obszarze tendencję wzrostową. Obecnie płaca minimalna wynosi 2800 zł brutto, a rząd zapowiada wzrost tej kwoty do poziomu 4000 zł brutto. Tak wysoka stawka minimalna będzie z jednej strony gwarantowała pracownikom wyższy standard życia, ale z drugiej – rozwój szarej strefy i częstsze zatrudnianie na podstawie tzw. umów śmieciowych;
• wysokie koszty zatrudnienia – zatrudniając pracownika na umowę o pracę, pracodawca w praktyce opłaca kwotę wynagrodzenia brutto pracownika (której składowymi są: wynagrodzenie netto, składki ZUS i podatek dochodowy) oraz dodatkowo składki ZUS;
• brak wykwalifikowanej kadry pracowniczej – nadal dużą popularnością cieszą się lepiej opłacane stanowiska pracy dostępne dla polskich specjalistów za granicą. W przypadku, gdy wykwalifikowani specjaliści wyjeżdżają, w kraju zaczyna brakować kompetentnych pracowników;
• rozwój technologii – ogólna robotyzacja, głównie w obszarze przemysłu, na stanowiskach związanych z pracą fizyczną, pozbawia rzesze ludzi zatrudnienia;
• wysokie podatki – wysokie podatki zawsze będą stanowiły blokadę dla rozwoju przedsiębiorstw, a co za tym idzie, dla możliwości zatrudniania nowego personelu.

Wydarzenia związane z pojawieniem się w Polsce COVID-19 niezaprzeczalnie wpłynęły na wzrost bezrobocia. Ograniczenia w poruszaniu się, odgórne nakazy zamykania działalności z branż: turystycznej, gastronomicznej, beauty, rekreacyjnej, sportowej itd. – to wszystko poskutkowało spadkiem lub nawet całkowitą utratą przychodów w wielu firmach. Z kolei konsekwencją osłabienia kondycji finansowej przedsiębiorstw są częste zwolnienia.

Wzrost liczby zwolnień w ostatnim czasie oraz strach przed utratą miejsc pracy automatycznie poskutkował spadkiem popytu na różnego rodzaju produkty i usługi. W pierwszej kolejności spadek objął produkty i usługi luksusowe, jednak pogorszenie sytuacji finansowej większości konsumentów powoduje również spadek zapotrzebowania na produkty i usługi, które do tej pory uznawane były za bardziej podstawowe, a w efekcie – ponownie mniejsze zapotrzebowanie na pracowników.

Przyczyny bezrobocia w Polsce – podsumowanie

Przyczyny bezrobocia pochodzą z różnych obszarów. Na część z nich polski rząd ma wpływ, na część mają wpływ nawet sami pracownicy, ale niestety decydującymi czynnikami są te o skali globalnej. Warto być jednak świadomym, co wpływa na stopień trudności podjęcia zatrudnienia. Zrozumienie sytuacji na rynku pracy z pewnością pozwoli lepiej się w niej odnaleźć.