Zwolnienie na dziecko - czy otrzyma się zasiłek?

Osoby łączące wykonywanie pracy zarobkowej z rodzicielstwem mają kilka dodatkowych uprawnień przewidzianych w przepisach prawa. Jednym z nich jest możliwość skorzystania z L4 w razie choroby pociechy. Jakie świadczenia przysługują w sytuacji, gdy lekarz wystawi zwolnienie na dziecko? Jak długo rodzic może skorzystać z takiego rozwiązania? Szczegóły w artykule.

Kiedy można otrzymać zwolnienie na dziecko?

Zwolnienie na dziecko zostanie wystawione w razie konieczności sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Z takiego rozwiązania mogą skorzystać zarówno matka, jak i ojciec. Co ważne, rodzic powinien podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, bowiem wtedy jego nieobecność w pracy jest traktowana jako usprawiedliwiona, a za czas jej trwania zatrudnionemu przysługiwać będzie zasiłek opiekuńczy. L4 wystawione jest na samego pracownika, ale podane są w nim również dane potomka wskazujące na konieczność sprawowania opieki. Zwolnienie lekarskie może zostać wystawione na dziecko własne, jak i przysposobione czy przyjęte na wychowanie, a także na dziecko małżonka (przy czym nie jest konieczne jego przysposobienie).

Zasiłek opiekuńczy za czas L4 na dziecko

Szczegółowe zasady przyznawania zasiłku opiekuńczego uregulowane są w ustawie o świadczeniach pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa. Zgodnie z przepisami świadczenie takie przysługuje w sytuacji, gdy:

1. zostanie wystawione zwolnienie lekarskie w celu sprawowania opieki nad chorą pociechą;
2. rodzic podlega ubezpieczeniu chorobowemu;
3. w gospodarstwie domowym nie ma osoby, która mogłaby się zająć chorym dzieckiem.

Odnosząc się do punktu drugiego – nie ma znaczenia, czy rodzic objęty jest ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo, czy dobrowolnie. Podleganie chorobowemu uprawnia do zasiłku opiekuńczego od pierwszego dnia zwolnienia, w tym przypadku bowiem nie stosuje się okresu wyczekiwania na prawo do świadczenia.

Przykład 1.

Pan Marek świadczy usługi na podstawie umowy zlecenia od 16 listopada, podlega z tego tytułu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. 4 grudnia jego syn zachorował, w związku z czym zleceniobiorca otrzymał zwolnienie lekarskie (inny domownik nie mógł się zająć malcem). Mimo że pan Marek podlega chorobowemu jedynie 19 dni, będzie miał prawo do świadczenia z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem.

Trzeci warunek do otrzymania zasiłku, który został przywołany wcześniej, ma na celu wyeliminowanie nadużyć, kiedy to pracownik prosi o zwolnienie na dziecko, aby uniknąć pracy – mimo że w domu pozostaje osoba, która mogłaby się zająć chorym potomkiem.

Zasiłek opiekuńczy może przysługiwać w wymiarze 60 lub 14 dni w ciągu danego roku kalendarzowego. Tu najważniejszym kryterium jest wiek dziecka. Tylko zwolnienie na dziecko do 14. roku życia uprawnia ubezpieczonego do korzystania ze świadczeń przez dłuższy okres. Na opiekę nad dzieckiem starszym przysługuje jedynie 2 tygodnie. Dodatkowo rodzicom, którzy opiekują się chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18. roku życia, przysługuje zasiłek za okres 30 dni w roku. Warto również zauważyć, że chodzi tu o dni kalendarzowe, zatem jeżeli zwolnienie opiewa na dni, w których pracownik nie świadczy pracy, to te także zaliczane są do łącznego wymiaru opieki.

Przykład 2.

Pani Sara pracuje od poniedziałku do piątku. Otrzymała zwolnienie na dziecko od 21 grudnia 2020 roku do 10 stycznia 2021 roku. W 2020 roku wykorzystała 11 dni z limitu, a w 2021 roku 10 dni z przysługujących jej 60.

Bardzo istotny jest fakt, że wymiar dni L4 na dziecko nie zwiększa się wraz z ich liczbą. 60 lub 14 dni przysługuje łącznie na wszystkie dzieci. Dodatkowo limit ten nie jest odrębny dla każdego z rodziców.

Przykład 3.

Pan Robert i pani Maria pracują na podstawie umowy o pracę i mają dwójkę dzieci. Ich pociechy często chorują, więc rodzice co jakiś czas otrzymują z tego tytułu zwolnienia lekarskie. Pan Robert wykorzystał w tym roku 15 dni zwolnienia na syna, a pani Maria opiekowała się chorą córką przez cały marzec. W sumie rodzice wykorzystali 46 dni z 60 dni limitu w tym roku, czyli do końca 2020 roku pozostało im 14 dni, za które będzie im przysługiwało prawo do świadczeń.

Choroba małżonka a zapewnienie opieki dziecku

Może zdarzyć się sytuacja, kiedy choruje zarówno jeden z opiekunów, jak i pociecha. Wówczas, mimo że w gospodarstwie domowym przebywa rodzic, fakt jego niezdolności do pracy jest równoznaczny z brakiem możliwości zapewnienia dostatecznej opieki dziecku. Wtedy drugi z opiekunów będzie mógł otrzymać zwolnienie na dziecko i pobierać z tego tytułu zasiłek. Do wypłaty świadczeń konieczne jest w tej sytuacji przedstawienie pracodawcy kopii zwolnienia lekarskiego albo kopii zaświadczenia lekarskiego wystawionych na zwykłym druku dla niani lub dziennego opiekuna, potwierdzonych za zgodność z oryginałem.

Czy rodzice mogą korzystać z opieki w tym samym czasie?

We wcześniejszej części artykułu wspomniano, że otrzymanie zasiłku opiekuńczego jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy inny członek rodziny nie jest w stanie zapewnić dziecku opieki. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy możliwe będzie otrzymanie zasiłku na oboje rodziców. Należy do nich np. choroba jednego dziecka, w czasie kiedy drugie przebywa w szpitalu i niezbędne jest, aby jeden z opiekunów z nim przebywał. Wtedy zarówno ojciec, jak i matka mogą otrzymać zwolnienie na dzieci, ponieważ nie będzie możliwe zapewnienie opieki przez jedną osobę w dwóch różnych miejscach. Gdyby chore dzieci przebywały w jednej lokalizacji, wówczas opiekę mógłby sprawować jeden z rodziców.

Dokumenty do zasiłku opiekuńczego

Aby otrzymać zasiłek z powodu choroby dziecka, oprócz zwolnienia, jakie pracodawca powinien widzieć na swoim koncie w ZUS PUE, konieczne jest także złożenie wniosku Z-15A. W tym dokumencie uzupełnia się informacje takie jak:

• dane rodzica sprawującego opiekę nad dzieckiem;
• okres, za jaki rodzic będzie ubiegał się o zasiłek;
• dane dziecka, nad którym będzie sprawowana opieka;
• oświadczenia:
• czy są członkowie rodziny, którzy mogą sprawować opiekę nad dzieckiem;
• czy wnioskodawca pracuje w systemie pracy zmianowej;
• czy w razie opieki nad dzieckiem powyżej 14. roku życia wnioskodawca pozostaje z nim w jednym gospodarstwie;
• czy wnioskodawca zmienił płatnika składek w ciągu roku;
• dane drugiego rodzica lub małżonka, jeśli nie jest on rodzicem;
• dane innego członka rodziny, który otrzymał zasiłek z tytułu opieki nad dzieckiem, na które ubiega się o świadczenie.

Wniosek Z-15A należy złożyć u swojego płatnika składek jak najszybciej.

Jeżeli dziecko zostanie skierowane na kwarantannę lub izolację, wówczas taki przypadek trzeba traktować w taki sam sposób jak chorobę pociechy. Rodzic powinien złożyć u swojego pracodawcy oświadczenie, w którym informuje o zaistniałej sytuacji. Nie składa się druku Z-15a.

Utrata prawa do zasiłku opiekuńczego

Wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem powoduje utratę prawa do zasiłku opiekuńczego. Dlatego podczas okresu, na jaki zostało wystawione zwolnienie na dziecko:

• rodzic nie powinien wykonywać pracy zarobkowej;
• w gospodarstwie domowym nie przebywa osoba, która mogłaby zająć się chorym maluchem.

Jeśli w razie kontroli ubezpieczonego okaże się, że wystąpiły powyższe zdarzenia, wówczas pracownik jest zobowiązany do zwrotu otrzymanego świadczenia wraz z odsetkami.

Zwolnienie na dziecko jest jednym z uprawnień przysługujących rodzicom w razie choroby pociechy. Za ten czas będzie im przysługiwać zasiłek opiekuńczy, pod warunkiem że zostaną spełnione odpowiednie wymagania. W razie nadużycia takiego przywileju pracownik powinien oddać środki wraz z odsetkami.