Kiedy zwolnienie pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym jest możliwe?
Nawiązanie stosunku pracy nie oznacza dożywotniego zatrudnienia w jednej firmie. Zarówno pracodawca, jak i pracownik może dokonać wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, choć najczęściej wiąże się to z zastosowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia. Czy zwolnienie pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym jest dopuszczalne?
Czym jest urlop wychowawczy?
Urlop wychowawczy jest formą zwolnienia od pracy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Z urlopu takiego może skorzystać osoba pozostająca w stosunku pracy, a więc wykonująca swoje obowiązki na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę.
Zgodnie z treścią art. 186 Kodeksu pracy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do 6-miesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa powyżej, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
Z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka. Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu, składając pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie.
Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o udzielenie urlopu. Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli:
- drugi rodzic dziecka nie żyje,
- drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
- drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.
Kiedy możliwe jest zwolnienie pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym?
Okazuje się, że rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym jest dopuszczalne przez polskie prawo. Co więcej, obowiązują w tym zakresie aż 3 tryby zakończenia stosunku pracy.
Pamiętajmy jednak, że pracodawca nie ma możliwości wypowiedzenia umowy o pracę zatrudnionemu, który nie przebywa w pracy z usprawiedliwionego powodu. Takimi sytuacjami są nie tylko urlopy wypoczynkowe lub zwolnienia chorobowe, ale także urlopy wychowawcze. Innymi słowy, pracownik, który przebywa na jakimkolwiek urlopie, nie może zostać zwolniony z pracy, chyba że zajdą wyjątkowe okoliczności. Ochrona pracownicza trwa już od momentu złożenia przez niego wniosku urlopowego i trwa aż do ostatniego dnia trwania urlopu wychowawczego.
Przykład 1.
Pani Sandra chciałaby skorzystać z przysługującego jej urlopu wychowawczego. 1 marca 2022 roku udała się do swojego szefa wraz z pisemnym wnioskiem o przyznanie jej przedmiotowego urlopu, począwszy od 22 marca 2022 roku. Przełożony wyraził zgodę na ten urlop, jednak na drugi dzień postanowił zwolnić pracownicę, ponieważ doszedł do wniosku, że jej urlop będzie generował dla niego zbyt wysokie koszty. Pracodawca wręczył kobiecie wypowiedzenie dokładnie 2 marca 2022 roku. Będzie ono jednak bezskuteczne, ponieważ pani Sandra jest chroniona przed wypowiedzeniem od dnia złożenia wniosku urlopowego, a nie od dnia jego faktycznego rozpoczęcia.
Powrót do pracy z urlopu wychowawczego, choćby na bardzo krótki okres, umożliwia pracodawcy dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę zatrudnionemu. Bez znaczenia jest tutaj fakt, że pracownik chciałby skorzystać z kolejnej części omawianego urlopu w późniejszym terminie. Sposobem na kontynuowanie zabezpieczenia przed zwolnieniem może być jednak złożenie wniosku o udzielenie ponownego urlopu wychowawczego.
Przykład 2.
Pani Marlena do 1 marca 2022 roku korzystała z urlopu wychowawczego, do tego dnia wykorzystała 6 miesięcy tego urlopu. Kobieta wróciła do firmy 2 marca 2022 roku, przy czym chciałaby skorzystać z tego urlopu także za kilka miesięcy. Po upływie 14 dni pani Marlena dowiedziała się od swojej koleżanki, że pracodawca chciałby rozwiązać z nią umowę o pracę – decydujące znaczenie miały tutaj koszty zatrudnienia kobiety (w trakcie wykorzystywania przez nią urlopu wychowawczego pracodawca musiał zatrudnić 2 inne osoby na jej miejsce). Pani Marlena zdecydowała się na złożenie wniosku o udzielenie jej kolejnej części urlopu wychowawczego dokładnie 17 marca 2022 roku. W tej sytuacji pracodawca nie będzie mógł zwolnić pracownicy, ponieważ z chwilą złożenia wniosku o urlop wychowawczy jest ona chroniona przez przepisy prawa pracy, nawet jeśli częściowo wykorzystała już ten urlop.
Możliwość zwolnienia z pracy przy urlopie wychowawczym
Ochrona przed zwolnieniem udzielana pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym doznaje pewnych znaczących ograniczeń. Pracodawca może bowiem zakończyć współpracę z daną osobą poprzez zastosowanie zwolnienia dyscyplinarnego (w trybie natychmiastowym) lub za porozumieniem stron. Ten drugi przypadek wymaga oczywiście zgody pracownika przebywającego na urlopie, pierwszy zaś zależy od wyłącznej woli zatrudniającego i okoliczności danej sprawy.
Zgodnie z treścią art. 52 §1-2 kp pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Fakt przebywania na urlopie wychowawczym nie chroni więc pracownika, który dopuścił się ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków, nawet jeśli nastąpiło to już po złożeniu przez niego wniosku o udzielenie stosownego urlopu. Podobnie będzie w przypadku zwolnień grupowych oraz konieczności ogłoszenia upadłości zakładu pracy – te okoliczności również uzasadniają zwolnienie pracowników przebywających na urlopach wychowawczych.
Przykład 3.
Pani Anna złożyła wniosek o udzielenie jej urlopu wychowawczego 1 lutego 2022 roku. Zgodnie z jej życzeniem urlop ten miał się rozpocząć od 1 marca 2022 roku. 28 lutego 2022 roku pani Anna pokłóciła się ze swoim pracodawcą i ukradła firmowe pieniądze z kasetki w gabinecie szefa. Przełożony dowiedział się o kradzieży dopiero 5 dni później, gdy zauważył znaczący brak gotówki – w tym czasie pani Anna przebywała już na urlopie wychowawczym. W tej sytuacji możliwe jest jednak zwolnienie kobiety w trybie dyscyplinarnym, ponieważ dopuściła się ona przestępstwa kradzieży.
Przykład 4.
Pani Marcelina przebywa na urlopie wychowawczym od 8 miesięcy, chciałaby jednak zmienić miejsce pracy, ponieważ w trakcie sprawowania opieki nad dzieckiem udało się jej znaleźć inną korzystniejszą ofertę pracy. Zgodnie z wnioskiem kobiety jej urlop ma jeszcze potrwać 6 kolejnych miesięcy, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby został on skrócony a stosunek pracy rozwiązany. W tym przypadku pani Marcelina może albo zawnioskować o wcześniejsze zakończenie jej urlopu wychowawczego i następnie złożyć wypowiedzenie umowy o pracę, albo podpisać z pracodawcą porozumienie w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę w trakcie trwania urlopu wychowawczego. Druga możliwość wymaga jednak uzyskania zgody zatrudniającego.
Podsumowanie - zwolnienie pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym
Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym co do zasady jest chroniony przed zwolnieniem przez cały czas trwania takiego urlopu. Wyjątkami od tej reguły są zwolnienie w trybie dyscyplinarnym, zawarcie porozumienia o wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę, ogłoszenie upadłości zakładu pracy lub konieczność przeprowadzenia zwolnień grupowych.
