Urlopy wychowawcze nauczycieli - poznaj najważniejsze założenia

Urlop wychowawczy jest przerwą w świadczeniu pracy przeznaczoną na realizację przez pracownika obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem w okresie przypadającym po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim. Przepisy Kodeksu pracy, jak i Karty Nauczyciela określają urlopy wychowawcze nauczycieli. Jakie są aktualnie obowiązujące unormowania w tym zakresie – piszemy na ten temat w artykule.

Urlopy wychowawcze nauczycieli – podstawa prawna

Przepisy dotyczące udzielania nauczycielom urlopu wychowawczego są zawarte w Ustawie z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (KN). Ponadto, w zakresie nieuregulowanym w KN, zastosowanie mają przepisy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp). 

Urlopy wychowawcze nauczycieli - wniosek o udzielenie oraz termin zakończenia

Specyfika pracy w szkole powoduje, że przepisy KN odrębnie regulują urlopy wychowawcze nauczycieli.

We wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego lub jego części należy zawrzeć następujące informacje:

• imię i nazwisko pracownika;
• imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy lub jego część;
• wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop wychowawczy lub jego część na dane dziecko;
• wskazanie okresu urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko;
• określenie liczby części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.

Do wniosku o urlop wychowawczy dołącza się:

1. oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica lub opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic lub opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem. Jednocześnie wskazane oświadczenie nie jest wymagane w przypadku ograniczenia drugiemu rodzicowi albo pozbawienia drugiego rodzica władzy rodzicielskiej, a także ograniczenia lub zwolnienia z opieki drugiego opiekuna dziecka;
2. w przypadku określonym powyżej w pkt 1 – kopię prawomocnego orzeczenia sądu o ograniczeniu lub pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej albo o ograniczeniu lub zwolnieniu z opieki drugiego opiekuna dziecka albo dokumenty bądź oświadczenie pracownika, że występują niedające się usunąć przeszkody do uzyskania informacji od drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic lub opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w czasie objętym wnioskiem;
3. kopię prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy, w przypadku, o którym mowa w art. 186 § 3 kp (jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu w wymiarze do 36 miesięcy udzielonego na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia);
4. w przypadku wnioskowania o udzielenie urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy albo o udzielenie części urlopu wychowawczego, której wymiar łącznie z dotychczas wykorzystanym wymiarem urlopu wychowawczego wyniesie 36 miesięcy:
• odpis skrócony aktu zgonu drugiego rodzica dziecka – w przypadku, gdy drugi rodzic dziecka nie żyje, albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o ubezwłasnowolnieniu drugiego rodzica dziecka albo dokument potwierdzający niepełnoletność drugiego rodzica dziecka, gdy rodzice nie są małżeństwem, albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu o ustaleniu ojcostwa, w którym sąd nie przyznał ojcu władzy rodzicielskiej – w przypadku, gdy drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska, albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej albo o jej ograniczeniu lub zawieszeniu – w przypadku, gdy drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu, albo
• kopię prawomocnego orzeczenia sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki – w przypadku, gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna. 

Zasada określona w art. 67a ust. 3 KN nie dotyczy jednak urlopu wychowawczego, który został udzielony w wymiarze nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Urlopy wychowawcze nauczycieli - prawo do rezygnacji

Nauczyciel może zrezygnować z udzielonego mu urlopu wychowawczego: 

• w każdym czasie – za zgodą organu;
• z początkiem roku szkolnego – po uprzednim powiadomieniu o tym fakcie organu udzielającego urlopu co najmniej na 3 miesiące przed zamierzonym terminem podjęcia pracy.

Urlopy wychowawcze nauczycieli a nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego

Zgodnie z art. 67c ust. 1 KN w przypadku wykorzystywania urlopu wychowawczego nauczyciel nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z dniem rozpoczęcia ferii szkolnych przypadających po zakończeniu urlopu wychowawczego. 

Wniosek nauczyciela uprawnionego do urlopu wychowawczego o obniżenie wymiaru czasu pracy i obniżenie wymiaru zatrudnienia

W unormowaniach KN odrębnie uregulowano również zasady obniżania wymiaru czasu pracy nauczyciela uprawnionego do urlopu wychowawczego. 

Powyższy wniosek składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze zatrudnienia. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania wskazanego terminu, dyrektor szkoły obniża wymiar zatrudnienia nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku. 

Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy nauczyciela uprawnionego do urlopu wychowawczego, w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu, powinien zawierać: 

• imię i nazwisko pracownika;
• imię i nazwisko dziecka, na które mógłby być udzielony urlop wychowawczy;
• wskazanie okresu, przez który pracownik zamierza wykonywać pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy;
• wskazanie wymiaru czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę. 

Ponadto do wniosku dołącza się: 

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci) wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów;
• oświadczenie o okresie, w którym pracownik dotychczas korzystał z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. 

W odniesieniu do nauczycieli szkół, w których organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, obniżenie wymiaru zatrudnienia może nastąpić bezpośrednio po zaprzestaniu korzystania przez nauczyciela lub drugiego rodzica bądź opiekuna dziecka z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego, a w innych przypadkach – z początkiem roku szkolnego.

Przepisy Kodeksu pracy stosowane w zakresie nieuregulowanym w Karcie Nauczyciela

Szczególny charakter pracy powoduje, że urlopy wychowawcze nauczycieli udzielane są na podstawie odrębnych uregulowań wynikających z przepisów KN. Dotyczy to takich kwestii jak termin rozpoczęcia i zakończenia urlopu, rezygnacja z urlopu oraz relacja między urlopem wychowawczym a wypoczynkowym. Powyższe zagadnienia omówiliśmy w niniejszym artykule. 

Urlopy wychowawcze nauczycieli – podsumowanie

Zasady udzielania nauczycielom urlopu wychowawczego są zawarte w Karcie Nauczyciela, przy czym regulacja ta nie ma kompleksowego charakteru. Oznacza to zatem, że w zakresie nieuregulowanym we wskazanym akcie prawnym stosuje się pomocniczo przepisy Kodeksu pracy. 

Karta Nauczyciela w sposób autonomiczny reguluje takie kwestie jak termin rozpoczęcia i zakończenia urlopu, rezygnacja z urlopu oraz relacja między urlopem wychowawczym a wypoczynkowym oraz obniżanie wymiaru zatrudnienia do nie niższego niż połowa pełnego wymiaru zatrudnienia w okresie, w którym nauczyciel mógłby korzystać z takiego urlopu.