Gdzie pracownik powinien znaleźć zapisy o czasie pracy?

Podstawowy, równoważny, zadaniowy, przerywany, skrócony – w Kodeksie pracy istnieje wiele systemów czasu pracy. Każdy pracownik powinien zostać poinformowany, w jakim systemie czasu pracy pracuje. Zapisy o czasie pracy – gdzie może on znaleźć informacje na ten temat? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj odpowiedź.

Norma czasu pracy 

Zgodnie art.129 kp czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie tygodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Nie oznacza to jednak, że pracownik nie może pracować ponad 8 godzin na dobę. Kp dopuszcza pracę ponad 8 godzin w systemie równoważnego czasu pracy. System ten może zostać wprowadzony, jeżeli wymaga tego rodzaj pracy lub jej organizacja. W systemie równoważnego czasu pracy dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin.

Przykład 1.

Pan Jacek pracuje w kasie ogrodu botanicznego, która w okresie jesienno-zimowym czynna jest w godzinach od 10.00 do 15.00, a okresie wiosenno-letnim od 8.00 do 20.00. Z uwagi na specyfikę pracy w ogrodzie wprowadzono równoważny czas pracy w przedłużonym 6-miesięcznym okresie rozliczeniowym. W związku z tym pan Jacek pracuje w styczniu, lutym i marcu po 5 godzin, a w kwietniu, maju i czerwcu po 12 godzin. Oczywiście pan Jacek musi otrzymać w każdym miesiącu odpowiednią liczbę dni wolnych, tak, aby przeciętnie w każdym tygodniu przepracować 40 godzin. Ważne, żeby w każdym okresie rozliczeniowym zgadzała się liczba godzin pracy wynikająca z nominalnego czasu pracy obowiązującego w każdym miesiącu.

We wszystkich systemach czasu pracy, poza ruchem ciągłym oraz przy pracach służących zaspokajaniu potrzeb ludności, przeciętna tygodniowa norma czasu pracy wynosi 40 godzin.

Art. 131 kp wskazuje ponadto, że tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać 48 godzin w tygodniu. Oznacza to, że pracownik, zgodnie z prawem nie może mieć więcej niż 8 nadgodzin w tygodniu. Warto dodać, że ograniczenie to nie dotyczy osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.

Okresy odpoczynku

Przestrzeganie 8-godzinnej normy czasu pracy dziennie oraz przeciętnie 40-godzinnej normy tygodniowej jest konieczne w celu zapewnienia pracownikowi odpowiednio długich okresów odpoczynku. Pracownikowi przysługuje bowiem w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin odpoczynku. Przy czym doba pracownicza nie jest tym samym co doba astronomiczna. Doba pracownicza zaczyna się o godzinie, o której pracownik zaczyna pracę i trwa przez kolejne 24 godziny.

Przykład 2.

Pan Wojciech pracuje w równoważnym czasie pracy. Kilka dni w miesiącu pracuje od 7.00 do 19.00. Czy po zakończeniu pracy o 19.00 następnego dnia może zacząć pracę o 5.00? Nie, gdyż odpoczynek dobowy pomiędzy godziną 19.00 a 5.00 rano następnego dnia będzie zbyt krótki – nie będzie obejmował minimum 11 godzin. Poza tym nie można rozpoczynać pracy 2 razy w tej samej dobie. Skoro doba trwa od 7.00 do 6.00, to rozpoczęcie pracy o 7.00 i następnie kolejnego dnia o godzinie 5.00 sprawiłoby, że pan Wojciech rozpocząłby pracę 2 razy w tej samej dobie, co stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Taka sytuacja jest dopuszczalna jedynie, gdy pracownik pracuje w ruchomym czasie pracy.

Co wlicza się do czasu pracy?

Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Tak sformułowana definicja zawarta w art.128 kp sprawia, że czasem pracy jest nie tylko czas rzeczywistego wykonywania pracy, ale również czas nieświadczenia pracy, o ile pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w miejscu pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę.

Przykład 3.

Pan Robert pracuje jako ogrodnik. Pracuje na zewnątrz przez cały rok. Z powodu nawałnicy, która trwała od 8.00 do 10.00, nie pracował, tylko przebywał w pokoju socjalnym, nie wykonując żadnych czynności. Czy okres niewykonywania pracy będzie zaliczony do czasu pracy? Tak, w związku z tym, że pan Robert pozostawał do dyspozycji pracodawcy w miejscu przez niego wskazanym, jest to jego czas pracy.

Czy czas przebierania się w ubranie robocze jest czasem pracy?

Pozostawanie do dyspozycji pracodawcy nie oznacza tego, że pracownik po przekroczeniu bramy już jest w gotowości do pracy. Niektóre grupy pracowników, aby zacząć pracę, muszą przebrać się w ubranie robocze. W ich przypadku czas pracy biegnie nie od momentu przekroczenia bramy firmy, ale od przebrania się w ubranie robocze. Tylko w ubraniu roboczym pracownik jest w stanie świadczyć pracę na rzecz pracodawcy.

Gdzie pracownik może znaleźć zapisy o czasie pracy?

Informacje o tym, jaki system czasu pracy obowiązuje w zakładzie pracy, muszą znaleźć się w regulaminie pracy, który jest obowiązkowy u pracodawców zatrudniających co najmniej 50 pracowników.

Ustala się go w porozumieniu z zakładową organizacją związkową i powinien on zgodnie z art.104 kp określać „organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników”.

Regulamin pracy zawiera m.in. takie elementy jak:

• systemy i rozkłady czasu pracy,
• przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy,
• czas trwania pory nocnej.

Regulamin wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Najczęściej każdy pracownik musi podpisać oświadczenie, że został zapoznany z treścią regulaminu pracy, które następnie zamieszcza się w aktach osobowych.

Obowiązkiem pracodawcy jest zapoznanie pracownika z treścią regulaminu pracy przed dopuszczeniem go do pracy.

Zapisy o czasie pracy powinny znaleźć się także w informacji o warunkach zatrudnienia, o której mówi art.29 § 3 kp.

Zgodnie z tym przepisem pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy, m.in. o obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy. 

W informacji o warunkach zatrudnienia wskazuje się także system czasu pracy, w jakim pracuje pracownik oraz długość trwania okresu rozliczeniowego.

Czy zapisy o czasie pracy mogą znaleźć się w umowie o pracę?

Zdarza się, że zapisy o czasie pracy znajdują się w umowie o pracę. Dzieje się tak w sytuacji, gdy pracownik pracuje w systemie zadaniowego czasu pracy. Chociaż przepisy nie wskazują wyraźnie, że takie zapisy powinny się znaleźć w umowie, to jednak pracodawcy często stosują takie rozwiązanie. Wskazuje na to np. fakt, że zadaniowy czas pracy zgodnie z art.140 kp następuje w wyniku porozumienia z pracownikiem. Pracownik powinien też wiedzieć, jakie zadania ma do wykonania w ramach swojej pracy, a takie zapisy najlepiej zawrzeć w umowie o pracę.

Jednak należy pamiętać, że zmiana systemu czasu pracy będzie powodowała konieczność zmiany umowy w drodze aneksu, porozumienia zmieniającego lub wypowiedzenia zmieniającego.

W umowie o pracę powinny zostać zawarte także zapisy o weekendowym czasie pracy. System ten polegający na pracy w piątki, soboty i niedziele wprowadzany jest na pisemny wniosek pracownika i zmiana już trwającej umowy powinna nastąpić w drodze porozumienia zmieniającego. 

Zapisy o czasie pracy są istotnym elementem dokumentacji, której właściwe przygotowanie jest obowiązkiem pracodawcy. Od zapisów regulaminu pracy, poprzez informację o warunkach zatrudnienia, aż do zapisów w umowie o pracę. Każdy pracownik powinien zostać powiadomiony, w jakim systemie pracuje, co wynika z danego systemu czasu pracy, a także jakie normy czasu pracy go dotyczą.