Wynagrodzenie chorobowe a okres wyczekiwania

Nieobecność pracownika w pracy spowodowana chorobą wiąże się zwykle z jego prawem do otrzymania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego, czyli tzw. świadczeń chorobowych. Aby jednak pracownik z takiego prawa mógł rzeczywiście skorzystać, konieczne jest spełnienie określonych warunków. Ponadto w pewnych okolicznościach, pomimo choroby, pracownikowi nie będzie przysługiwało wynagrodzenie chorobowe.

Świadczenia chorobowe

Zgodnie z art. 92 Kodeksu pracy za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:

• choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu;
• wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia;
• poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

Wspomniane wynagrodzenie (tzw. wynagrodzenie chorobowe) wypłaca pracodawca, a oblicza się je według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Wynagrodzenie to nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego.

Zasiłek chorobowy, przyznawany na zasadach określonych w Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 1732) – dalej „ustawa zasiłkowa” – i wypłacany przez ZUS, przysługuje za czas niezdolności do pracy trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, trwającej łącznie dłużej niż 14 dni w ciągu roku kalendarzowego.

Jak należy udokumentować nieobecność w pracy z powodu choroby?

Aby nieobecność w pracy spowodowana chorobą mogła być uznana za usprawiedliwioną, pracownik musi przedstawić pracodawcy zaświadczenie lekarskie (tzw. L4), o którym mowa w art. 55 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w którym podaje się m.in. okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w szpitalu.

Wspomniane zaświadczenie jest wystawiane zgodnie ze wzorem ustalonym przez ZUS, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS.

Przykład 1.
Pracownik odczuwał objawy grypy, jednak nie zgłosił się do lekarza i nie uzyskał zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego jego niezdolność do pracy z powodu choroby. Zdecydował, że zamiast korzystać ze zwolnienia lekarskiego, na czas swojej nieobecności w pracy weźmie urlop wypoczynkowy. W tych okolicznościach nie ma podstaw do wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia chorobowego (ani zasiłku chorobowego). Pracownik otrzyma natomiast wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego.

Okres wyczekiwania na wynagrodzenie chorobowe

Ubezpieczony pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego (zasiłku chorobowego) po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (tzw. okres wyczekiwania). Do okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Ustawa zasiłkowa przewiduje jednak nabycie prawa do świadczenia chorobowego przez określone kategorie pracowników bez okresu wyczekiwania (art. 4 ustawy zasiłkowej).

Okres zasiłkowy

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy przysługują przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Do okresu, o którym mowa wyżej, zwanego „okresem zasiłkowym”:

• wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy;
• wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni;
• nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży;
• nie wlicza się okresu niezdolności do pracy przypadającego w okresach wyczekiwania (art. 8 ust. 1 i art. 9 ustawy zasiłkowej).

Inne przypadki, gdy świadczenie chorobowe nie przysługuje

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy nie przysługują:

• za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia – okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego;
• za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie: (1) urlopu bezpłatnego, (2) urlopu wychowawczego, (3) tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, (4) usprawiedliwionej nieobecności w pracy, o której mowa w art. 632 § 8 Kodeksu pracy, tj. przypadającej w okresie od dnia śmierci pracodawcy do dnia wygaśnięcia umowy o pracę albo dokonania uzgodnienia z zarządcą sukcesyjnym, albo rozwiązania umowy o pracę (nie dotyczy to jednak przypadku, w którym niezdolność do pracy powstała do dnia śmierci pracodawcy i trwa nieprzerwanie po tym dniu) – tych okresów nie wlicza się do okresu zasiłkowego (art. 12 ustawy zasiłkowej).

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
• kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
• nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia wskutek ustania ubezpieczenia przed upływem okresu wyczekiwania;
• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 13 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Omawiane świadczenia chorobowe nie przysługują również za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ustało ono po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego (art. 13 ust. 2 ustawy zasiłkowej).

Pracownikowi odsuniętemu od pracy z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej wynagrodzenie chorobowe ani zasiłek chorobowy nie przysługują, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu (art. 14 ustawy zasiłkowej).

Świadczenie chorobowe nie przysługuje też ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego. Okoliczności te stwierdza się na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (art. 15 ustawy zasiłkowej).

Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, świadczenie chorobowe nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności (art. 16 ustawy zasiłkowej).

Jak wynika z powyższego, okres choroby pracownika nie zawsze pokrywa się z okresem, w którym otrzymuje on świadczenie chorobowe, gdyż nabycie prawa do takiego świadczenia następuje dopiero po tzw. okresie wyczekiwania, a z upływem okresu zasiłkowego prawo to przestaje pracownikowi przysługiwać. Istotne znaczenie ma również prawidłowe udokumentowanie choroby zaświadczeniem lekarskim. Obowiązuje ponadto zasada, iż świadczenia chorobowego nie wypłaca się za czas, za który pracownikowi, na podstawie odrębnych przepisów, przysługuje wynagrodzenie lub inne świadczenia (np. emerytura), a także za czas, w którym choroba pracownika przypada na okres nieobecności pracownika z innego tytułu (np. urlopów bezpłatnego lub wychowawczego). Utrata prawa do świadczenia chorobowego może być też zawiniona przez samego pracownika (np. wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem).