Konsultacje z przedstawicielami pracowników - kiedy występują?

W określonych przepisami sytuacjach pracodawca jest zobowiązany do współdziałania z przedstawicielami pracowników. Przedstawiciele pracowników wybierani są tylko w zakładach, w których nie działa organizacja związkowa. Jednak należy podkreślić, że przedstawiciele pracowników nie zastępują przedstawicieli związków zawodowych. Rola przedstawicieli pracowników ograniczona jest do reprezentowania pracowników w ściśle określonych sytuacjach wskazanych w przepisach prawa. Jak wyglądają konsultacje z przedstawicielami pracowników?

Konsultacje z przedstawicielami pracowników - kiedy są obowiązkowe?

Pracodawca ma obowiązek konsultowania bądź zawierania porozumień z przedstawicielami pracowników tylko wówczas, gdy wynika to z określonych przepisów prawa.

Współdziałanie pracodawcy z przedstawicielami pracowników dotyczy:

1. porozumienia w sprawie zawieszenia w całości lub w części przepisów prawa pracy określających prawa i obowiązki stron (art. 91 § 2 kp);
2. konsultacji w imieniu pracowników z pracodawcą warunków stosowania telepracy (art. 67⁶ § 4 kp);
3. porozumienia w sprawie możliwości wprowadzenia przerywanego systemu czasu pracy (art. 139 § 3 kp);
4. konsultacji wykazu prac w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia oraz monotonnych i w ustalonym z góry tempie (art. 145 § 2 kp);
5. porozumienia w sprawie możliwości przedłużenia okresu rozliczeniowego i wprowadzenia ruchomego rozkładu pracy (art. 150 § 3 kp);
6. konsultacji wykazu prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji (art. 225 § 2);
7. konsultacji działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy (art. 237^11a kp);
8. powołania komisji bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237¹² § 1 kp);
9. uzgodnienia w imieniu pracowników z pracodawcą warunków korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (art. 8 ust. 2 Ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych);
10. uzgodnienia w imieniu pracowników z pracodawcą zamiaru i zasad przeprowadzenia zwolnień grupowych (art. 2 ust. 7 Ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników);
11. zadań związanych z pracą w zespole powypadkowym (§ 5 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy);
12. zawarcia w imieniu pracowników z pracodawcą umowy o utworzenie pracowniczego programu emerytalnego (art. 11 ust. 3 Ustawy o pracowniczych programach emerytalnych).

Wybory przedstawiciela pracowników

Przepisy prawa nie określają, w jaki sposób powinien nastąpić wybór przedstawicieli pracowników. Ustawodawca nie wskazuje również liczby przedstawicieli w zakładzie ani nie określa, czy w danym zakładzie pracy do wszystkich czynności, które wymagają uzgodnień lub konsultacji z przedstawicielem pracowników, wystarczy jedna osoba, czy też dla każdej czynności powinien zostać wybrany inny przedstawiciel. Przepisy nie określają również, czy przedstawiciel pracowników musi być powołany na stałe, czy też może być wybierany w razie potrzeby.

W związku z tym zarówno wszystkie kwestie związane z powołaniem przedstawiciela pracowników, jak i zasady jego działania powinny zostać uregulowane w procedurze wewnętrznej zakładu pracy (w regulaminie pracy, regulaminie wyborów przedstawicieli pracowników lub innym wewnętrznym dokumencie).

Funkcja przedstawiciela pracowników to funkcja społeczna – przepisy nie przewidują w zamian dodatkowego wynagrodzenia. Pełnienie tej funkcji nie wiąże się również z żadnymi przywilejami, w szczególności nie przysługuje ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę.

Przykład regulaminu wyborów

1. Przedstawiciel pracowników wybierany jest w celu współdziałania z pracodawcą w przypadkach wymaganych przepisami prawa, w szczególności dokonywania w imieniu pracowników uzgodnień i konsultacji w zakresie prowadzonej przez pracodawcę działalności socjalnej, konsultacji w zakresie zwolnień grupowych oraz wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, a także innych zadań w zakresie problematyki wskazanej w przepisach prawa.
2. Przedstawiciel pracowników wybierany jest na czteroletnią kadencję. Termin przeprowadzenia wyborów ogłasza pracodawca w formie elektronicznej (lub w innej formie przyjętej u pracodawcy).
3. Przedstawiciel pracowników wykonuje swoje zadania w ramach czasu pracy i otrzymanego wynagrodzenia.
4. Kadencja przedstawiciela pracowników może zostać skrócona wskutek:
   - ustania stosunku pracy,
   - zrzeczenia się funkcji w formie pisemnej,
   - odwołania na podstawie przeprowadzonego głosowania w sprawie odwołania przedstawiciela pracowników – wniosek o odwołanie przedstawiciela pracowników musi złożyć pracodawcy grupa co najmniej 25% pracowników.
5. Pracodawca powiadamia wszystkich pracowników o potrzebie przeprowadzenia wyborów przedstawicieli w formie elektronicznej (lub w innej przyjętej u pracodawcy formie).
6. Kandydatem na przedstawiciela pracowników może być każdy pracownik (z wyjątkiem pracodawcy i głównego księgowego).
7. Wybory są: równe (wyborcy biorą udział w wyborach na równych zasadach), bezpośrednie (przedstawiciel pracowników wybierany jest bezpośrednio spośród kandydatów) i tajne (wybory odbywają się w głosowaniu tajnym).
8. Prawo wybierania ma każdy pracownik bez względu na sposób nawiązania stosunku pracy i czas jego trwania. Głosować można tylko osobiście.
9. Wybory przeprowadza się na koszt pracodawcy, w czasie pracy i w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
10. Wybory przedstawicieli przeprowadza komisja wyborcza, w skład której wchodzi 3 pracowników powołanych przez pracodawcę.
11. Komisja wykonuje czynności wskazane w niniejszym regulaminie w czasie pracy.
12. Wybory zarządza pracodawca, wskazując miejsce i termin ich przeprowadzenia.
13. Pracownicy zgłaszają swoją kandydaturę na przedstawiciela pracowników do przewodniczącego komisji wyborczej w terminie i miejscu wskazanym przez pracodawcę, na piśmie.
14. Kandydat wyraża zgodę na kandydowanie, składając oświadczenie (według określonego wzoru).
15. Komisja wyborcza sporządza listę kandydatów ułożoną alfabetycznie, którą udostępnia pracownikom poprzez rozesłanie informacji drogą elektroniczną nie później niż w dniu wyborów, na godzinę przed ich rozpoczęciem.
16. Komisja wyborcza przygotowuje karty do głosowania. Na karcie do głosowania umieszcza się imiona i nazwiska kandydatów oraz pieczęć pracodawcy.
17. Pracownik poświadcza odbiór karty do głosowania, składając swój podpis na liście osób uprawnionych do głosowania. Listę osób uprawnionych do głosowania sporządza komisja wyborcza.
18. Oddanie głosu następuje poprzez wrzucenie karty do głosowania do urny wyborczej.
19. Wybory są ważne, gdy weźmie w nich udział co najmniej 50% wszystkich uprawnionych do głosowania pracowników.
20. Przedstawicielem pracowników zostaje kandydat, który uzyskał co najmniej 50% ważnych głosów.
21. Komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i sporządza protokół z głosowania.
22. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyskał wymaganej liczby głosów, komisja wyborcza sporządza protokół z przeprowadzonego głosowania oraz drogą elektroniczną informuje pracowników o przeprowadzeniu ponownego głosowania, określając jego termin i miejsce.
23. Komisja wyborcza po ustaleniu wyników głosowania oraz sporządzeniu protokołu z głosowania wydaje zaświadczenie o wyborze przedstawiciela pracowników.
24. O wyniku wyborów komisja informuje pracodawcę i pracowników w formie przyjętej u danego pracodawcy.

Podsumowując, pracodawca ma obowiązek konsultowania bądź zawierania porozumienia z przedstawicielem pracowników tylko wówczas, gdy wynika to wyraźnie z przepisów prawa. Procedura wyboru nie została jednak sformalizowana w żadnych przepisach. Regulacje dotyczące wyborów mogą być wprowadzone w zakładzie w formie przyjętej u danego pracodawcy. Przedstawiciele pracowników w związku z pełnioną funkcją w zakładzie pracy nie otrzymują dodatkowego wynagrodzenia, przepisy nie wyposażyły ich także w żadne specjalne uprawnienia.