ZUS czy IKE - co wybrać?

Autor

Marta Milan

Artykuły autora

13 lutego 2020 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne. Jeżeli ustawa zostanie podpisana przez prezydenta, otwarte fundusze emerytalne zostaną zlikwidowane, a zgromadzone tam środki – zgodnie z wyborem osoby zainteresowanej – zostaną przekazane do ZUS-u albo na indywidualne konto emerytalne. Więc tutaj pojawia się pytanie - ZUS czy IKE?

ZUS czy IKE - trzy miesiące na decyzję

Rząd podjął decyzję o likwidacji otwartych funduszy emerytalnych. OFE istniały w polskim systemie od 1999 r., od czasu reformy emerytalnej, zgodnie z której założeniami wysokość świadczeń emerytalnych była uzależniona od wysokości środków przekazanych przez osobę ubezpieczoną do systemu emerytalnego. Zgodnie z ówczesnymi założeniami przekazywana składka była dzielona na dwie części – część środków była przekazywana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przeznaczana na wypłatę emerytur, a część do wybranego otwartego funduszu emerytalnego. Każdy ubezpieczony miał prawo wyboru OFE, a w ostatnich latach dodano również możliwość rezygnacji z oszczędzania w ramach funduszu. 

Zgodnie z projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z OFE na IKE, w roku 2020 OFE zostanie zlikwidowane, natomiast zgromadzone tam środki mogą zostać przekazane – według wyboru osoby zainteresowanej – do ZUS-u albo na indywidualne konto emerytalne. Tylko co się bardziej opłaca, ZUS czy IKE?

Ustawa pozostawia osobom zainteresowanym wybór co do dalszego przeznaczenia zaoszczędzonych uprzednio środków. Czas na podjęcie decyzji czy wybiera się ZUS czy IKE jest mocno ograniczony – zgodnie z założeniami będą to zaledwie dwa miesiąca pomiędzy czerwcem a sierpniem 2020 r. Deklaracja powinna zostać złożona w formie pisemnej.Ustawa przewiduje również zapisy przydatne w sytuacji, kiedy osoba zainteresowana złożeniem deklaracji nie wie, do jakiego otwartego funduszu należy – na przykład wówczas, gdy członkostwo w OFE zostało ustanowione automatycznie z mocy ustawy. W takim przypadku należy się zwrócić do ZUS-u – Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek niezwłocznego poinformowania ubezpieczonego o nazwie oraz adresie siedziby otwartego funduszu emerytalnego, którego jest on członkiem, w celu umożliwienia złożenia deklaracji.

Jeżeli osoba zainteresowana nie złoży wniosku o przekazanie środków do ZUS-u, środki zgromadzone na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego staną się środkami zgromadzonymi na indywidualnym koncie emerytalnym 27 listopada 2020 r.

Po wprowadzonych zmianach system emerytalny będzie składał się z:

• Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
• Indywidualnych Kont Emerytalnych,
• Pracowniczych Planów Kapitałowych,
• Pracowniczych Programów Emerytalnych,
• Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego.

OFE zamieni się w SFIO

Zgodnie z zapisami ustawy 27 listopada 2020 r. otwarte fundusze emerytalne zostaną przekształcone w specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte. Fundusze inwestycyjne będą miały wydzielone subfundusze, a ich zadaniem będzie zarządzanie środkami osób, które wybrały IKE zamiast ZUS albo które nie złożyły żadnej deklaracji w terminie (wówczas środki przejdą automatycznie na rzecz IKE).

Projekt ustawy nakłada na SFIO obowiązek przesłania – w terminie do 23 sierpnia 2021 r. – do oszczędzającego na IKE pisemnej informacji o:

1. utworzeniu indywidualnego konta emerytalnego; 
2. wysokości środków na 23 listopada 2020 r.; 
3. możliwości wypłaty, wypłaty transferowej, częściowego zwrotu oraz zwrotu środków z indywidualnego konta emerytalnego; 
4. limicie wpłat na indywidualne konto emerytalne obowiązującym w 2021 r., a jeżeli został ogłoszony limit wpłat na indywidualne konto emerytalne obowiązujący w 2022 r., również informację w tym zakresie.

Ryzyko w przypadku konta, waloryzacja w ZUS

Wybór sposobu oszczędzania środków nie jest prosty, trudno bowiem jednoznacznie przewidzieć, która metoda – ZUS czy IKE – okaże się korzystniejsza dla osoby oszczędzającej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest jednostką państwową, natomiast fundusze inwestycyjne będą podmiotami prywatnymi. ZUS i SFIO będą zarządzały przekazanymi im środkami na różne sposoby.

W przypadku ZUS środki rosną wskutek waloryzacji. W ubiegłych latach wskaźnik waloryzacji rocznej wynosił odpowiednio 9,2% za rok 2018, 8,68% za rok 2017 oraz 6,37% za rok 2016. Waloryzacja nigdy nie będzie ujemna, stąd powierzone ZUS środki powinny stopniowo wzrastać. Jak na razie ustawa nie precyzuje, czy środki przekazane do ZUS-u trafią na rachunek podstawowy, czy też na prowadzone dla ubezpieczonego subkonto. 

Dla porównania, zadaniem SFIO jest obracanie powierzonymi środkami poprzez ich lokowanie na giełdzie papierów wartościowych. Co za tym idzie, środki ulokowane na IKE mogą zostać pomnożone znacznie szybciej niż w przypadku waloryzacji ZUS, ale ich wartość może również zmaleć. Ryzyko utraty środków jest niejako wpisane w charakter tej metody. 

Projekt ustawy zakłada, że łączna wartość lokat aktywów subfunduszu emerytalnego w akcjach spółek notowanych na rynku regulowanym na terytorium Polski oraz w obligacjach zamiennych na akcje tych spółek, a także notowanych na tym rynku prawach poboru i prawach do akcji, oraz akcjach, prawach poboru i prawach do akcji, będących przedmiotem oferty publicznej, nie może być niższa niż wskazane w ustawowych zapisach wartości. Przykładowo będzie to 75% wartości aktywów w połowie 2020 r.; 85% wartości tych aktywów w grudniu 2020 r.; 90% wartości w 2021 r. i 88% wartości w 2022 r.

Podsumowując, skuteczność inwestycji dokonywanych przez fundusze będzie w oczywistym stopniu zależna od koniunktury finansowej.

Warto również pamiętać, że przekazanie środków na konto emerytalne będzie wiązało się z kosztami.Zgodnie z zapisami ustawy, OFE będzie odpowiedzialne za tzw. opłatę przekształceniową. Wysokość opłaty, zgodnie z projektem ustawy, wyniesie 15% aktywów netto funduszu (tj. wartość odpowiadającą wartości 15% jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunkach członków otwartego funduszu emerytalnego, którzy nie złożyli deklaracji). Opłata przekształceniowa zostanie opłacona w dwóch równych ratach w 2020 r. i 2021 r. Przekazanie środków do ZUS-u nie będzie wiązało się z opłatą, przy czym przyszła wypłata emerytury będzie obarczona koniecznością zapłaty podatku dochodowego.